Το κατηγορούμενο είναι συνήθως, ένα επίθετο ή ουσιαστικό που μέσω ενός συνδετικού ρήματος αποδίδει κάποιο χαρακτηριστικό στο υποκείμενο
Ως κατηγορούμενο όμως μπορούν να χρησιμοποιηθούν:
Επίθετο
ουσιαστικό
μετοχή
αντωνυμία
αριθμητικό
απαρέμφατο
επίρρημα
Oνοματική πρόταση
Συνδετικά ρήματα
εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, τυγχάνω, πέφυκα, διατελῶ, ἔφυν, καθίσταμαι,
ἀποβαίνω, ἐκβαίνω
μερικά ρήματα που έχουν παθητική διάθεση όπως:
α) τα δοξαστικά: νομίζομαι, φαίνομαι, κρίνομαι, δοκῶ
β) τα κλητικά: καλοῦμαι, ὀνομάζομαι, προσαγορεύομαι,
γ) όσα σημαίνουν εκλογή: αἱροῦμαι, χειροτονοῦμαι, λαγχάνω
Παραδείγματα
Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις
τὰ μὲν κατηγορημένα οὕτως ἐστὶ πολλά και δεινά
πᾶς νόμος ἐστι εὕρημα μὲν καὶ δῶρον θεῶν
ἡ μὲν φύσις ἐστὶν ἄτακτον
Οἱ ἐθελονταί ἦσαν δισχίλιοι
Εἰμί τυράννῳ ἐοικώς
Τό σιγᾶν ἐστι σωφρονεῖν
Ἡ ἀγορά ἦν πλησίον
Φίλιππος ἐστιν ὅ,τι ἄν εἴποι τις
Γενική κατηγορηματική. Πολλές φορές στη θέση ενός κατηγορουμένου που εκφέρεται σε όμοια πτώση με το υποκείμενο βρίσκουμε τη γενική ενός ουσιαστικού γενική κατηγορηματική
γενική κατηγορηματική κτητική
γενική κατηγορηματική της καταγωγής
γενική κατηγορηματική διαιρετική
γενική κατηγορηματική της ύλης
γενική κατηγορηματική της ιδιότητας
γενική κατηγορηματική της αξίας
Γενική Κατηγορηματική
Παραδείγματα
1. οἰκία τοῦ πατρός
2. οἱ νόμοι τοῦ Σόλωνος
3. ὁδὸς πέντε ἡμερῶν
4. ἀγρὸς ἄξιος ταλάντου
5. κρηπὶς λίθων
6. πλοῖα σίτου
7. φόνου ὑπόδικος/ αἴτιος κακῶν
8. Ἀναρχίας μεῖζον οὐκ ἔστι κακόν.
9. ἐπιμελὴς ἦν τῶν παίδων
10.ἀλλὰ ἡ δίκη μόνον ἦν χιλίων δραχμών
Επιρρηματικό κατηγορούμενο.
Εκτός από τα συνδετικά, και άλλα ρήματα, κυρίως όσα σημαίνουν κίνηση μπορούν να δεχθούν στο υποκείμενό τους κατηγορούμενο, το οποίο είναι συνήθως επίθετο και δηλώνει κάποια επιρρηματική σχέση: τόπο, χρόνο, τρόπο, σειρά, σκοπό κλπ., γι' αυτό ονομάζεται επιρρηματικό κατηγορούμενο και μπορεί να μεταφράζεται με επίρρημα ή εμπρόθετο προσδιορισμό.
Παραδείγματα
Αἱ νῆες ἔπλευσαν βοηθοί.
Σκηνοῦμεν ὑπαίθριοι
Οἱ στρατηγοὶ ἐξῆλθον πρῶτοι.
Ἐπύαξα ἀφίκετο προτέρα Κύρου.
Αἱ νῆες ἔπλευσαν βοηθοί Τὰς πόλεις ἑκούσας παρέλαβε.
Ἑκταῖος ἧκον
Ὁ ἄγγελος ἀφίκετο τριταῖος.
Ἡμεῖς ἐπλανώμεθα δυστυχεῖς.
Εἰς τὴν λίμνην ὄρνιθες συνέφυγον ἄπλετοι
Συνήθη ονόματα που είναι επιρρηματικά κατηγορούμενα :
πολύς, μέγας, ἄφθονος, ἑκών, ἑκούσιος, ἑθελοντής, ἑθελούσιος, ἄκων, ἀκούσιος,
ἄσμενος, ἥσυχος, ὑπόσπονδος, πρῶτος, τριταῖος, τελευταῖος, σκοταῖος, πελάγιος,
ἀπότομος, ἐνάντιος, ἀντίος, βοηθός, σύμβουλος
Προληπτικό κατηγορούμενο ή του αποτελέσματος
•ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ: δεν εξαρτάται από συνδετικό ρήμα, αλλά κυρίως από ρήμα αύξησης – εξέλιξης. Ισοδυναμεί με συμπερασματική πρόταση και μεταφράζεται με το ώστε +μτφρ. του κατηγορουμένου
Τα ρήματα που σημαίνουν εξέλιξη, όπως αὔξομαι, αὐξάνομαι, αἴρομαι, τρέφομαι, πνέω, ῥέω κ.τ.ό. δέχονται κατηγορούμενο το οποίο αποδίδει στο υποκείμενό τους μιαν ιδιότητα την οποία δεν έχει ακόμη, αλλά θα είναι το τελικό αποτέλεσμα της εξέλιξης που δηλώνει το ρήμα.
Παραδείγματα
Καί ᾔρετο τό ὕψος τοῦ τείχους μέγα
Φίλιππος ηὔξηται μέγας ἐκ μικροῦ
Εἷς τις ὑπό ταῦ δήμου ἐτράφη μέγας
Ὁ Ἀσωπός ποταμός ἐρρύη μέγας
Ὁ ἄνεμος ἔκπνει μέγας
Κατηγορούμενο του αντικειμένου
Υπάρχουν ρήματα που συντάσσονται με δύο αιτιατικές από τις οποίες η μία είναι κατηγορούμενο της άλλης
Ρήματα συντάσσονται με δύο αιτιατικές, από τις οποίες η μία είναι κατηγορούμενο της άλλης
Οσα σημαίνουν: λέγω, καλῶ, προσαγορεύω, ὀνομάζω
Όσα σημαίνουν: ποιῶ, καθίστημι, τίθημι, ἀποδείκνυμι, ἀποφαίνω, αἱροῦμαι, χειροτονῶ
Όσα σημαίνουν: νομίζω, ἡγοῦμαι, κρίνω Οσα σημαίνουν: ἔχω, δίδωμι, λαμβάνω, παραλαμβάνω, παρέχω
