Στις ποικίλες εκδοχές του δημόσιου λόγου παρέμβασης κυριαρχεί μια
ουδέτερη έκφραση του πολιτικού, που αποτυπώνεται σε επικλήσεις είτε για
“ατομική” βελτίωση, είτε για “συλλογική” δράση. Η έμφαση στο ατομικό βασίζεται
στον ισχυρισμό της δύναμης να αλλάξουμε πεποιθήσεις
και νοοτροπίες, να “εκδυτικοποιηθούμε” ορθά («πριν να είναι αργά για το
μέλλον του τόπου μας» - σε μορφές επιχειρημάτων που κρύβουν μια λογική
εκβιασμού) και να συμμορφωθούμε με τις επιταγές αυτών που γνωρίζουν καλύτερα (π.χ. τεχνοκράτες ή
“δυτικοτραφείς” σοφοί και ειδικοί). Στο συλλογικό επίπεδο, η αλλαγή υπονοείται
μέσω ανώδυνων πολιτικά καθημερινών πρακτικών με επίκεντρο το μικρόκοσμο της
γειτονιάς, του σχολείου κ.ο.κ. Οι πράξεις αλληλεγγύης και ο εθελοντισμός προτείνονται ως σανίδα σωτηρίας εν μέσω
περιβάλλοντος κρίσης στις διακηρύξεις των ειδικών της “κοινωνίας των πολιτών”.
Οι εκδοχές αυτές, όχι, κατ' ανάγκη, συγκρουόμενες, παρά συμπληρωματικές,
υπονοούν μια δράση έξω από το παραδοσιακό πολιτικό πεδίο, καταδικάζοντας και
ακυρώνοντάς το. Οι πολιτικοί αγώνες ευπρεπίζονται δίνοντας τη θέση τους στην
καλή θέληση.
Αυτή η νέα ηθική της αξιοπρεπούς δράσης, απαλλαγμένης από τους
συμβιβασμούς της πολιτικής, είναι θα τολμούσα να πω η επιτομή τής συμβολής της
πλειονότητας των διανοουμένων στην εγχάραξη νέων θεωρήσεων και αντιληπτικών
σχημάτων. Η συμβολική εξουσία του δημόσιου λόγου των διανοουμένων, ευνοεί το
σεβασμό προς την τάξη (ευταξία) και τη συναίνεση προς την κυρίαρχη τάξη
πραγμάτων, καταδικάζοντας ρητά ή έμμεσα βιαιότερες μορφές αντιπαράθεσης. Γι'
αυτό και αντιμετωπίζει αμήχανα ή σπεύδει να στιγματίσει την “ανωριμότητα” και
το αυθόρμητο ποικίλων κινήσεων και κινητοποιήσεων που εκφράζουν αντίδραση και
αντίσταση, συχνά αποκαλούμενη “λαϊκή αγανάκτηση”. Επιλέγοντας κατά βάση έναν
αποπολιτικοποιημένο λόγο, προσλαμβάνει και κατασκευάζει το πολιτικό, όχι ως ένα
πεδίο συγκρούσεων διαφορετικά τοποθετημένων ομάδων, αλλά ως πλαίσιο διαμόρφωσης
συμφωνιών και εγγύησης αξιών και κεκτημένων. Ακόμη, δε, περισσότερο, κηρύττει
την απελευθέρωση από τους συμβιβασμούς της πολιτικής (που υποτίθεται ότι έχει
αποτύχει με το προηγούμενο κριτήριο της εγγύησης κοινωνικής συνοχής), και την
υιοθέτηση εναλλακτικών μορφών πολιτικής δράσης βασισμένων στην ανιδιοτέλεια.
Με αυτόν τον τρόπο, η συμβολική
αποτελεσματικότητα του δημόσιου λόγου των διανοουμένων, συμβάλει στη
γενικευμένη απόρριψη της πολιτικής,
στη σύγχυση και τη δυσπιστία, από όσους είναι ήδη προδιατεθειμένοι να μην
κατανοούν την κοινωνική ζωή μέσω πολιτικών κατηγοριών. Οι κυριαρχούμενοι, είτε
“φταίνε” για τούτη την κρίση του τόπου - σε κάποιες εκδοχές του λόγου των
διανοουμένων - είτε είναι “θύματα”, “ευάλωτες” ομάδες, “κοινωνικά
αποκλεισμένοι” - κατ' άλλες εκδοχές - ωθούνται στην παραίτηση, την αποστέρηση
της ικανότητας εκφοράς λόγου για τις δικές τους εμπειρίες, λόγου κριτικού,
ανατρεπτικού και άρα επικίνδυνου. Για να μπορέσει - όπως εξάλλου υποστηρίζεται
σθεναρά από τον Μπουρντιέ - η πολιτική παρέμβαση να κινητοποιήσει σε δράση ανατρεπτική,
θα πρέπει να μεταβάλλει την κοσμοθεώρηση, δηλαδή τη γνώση, την παράσταση για
τον κοινωνικό κόσμο, με λίγα λόγια να προβεί σε μια συμβολική επανάσταση, κάτι
που δε φαίνεται πως είναι δυνατό να προκύψει υπό τις προϋποθέσεις που
εξετάστηκαν εδώ.
Εν είδει επιλόγου,
θα άξιζε να επισημανθεί η αξία της παρέμβασης των διανοουμένων στο δημόσιο
διάλογο: πρόκειται, έτσι κι αλλιώς, για μια θετική κίνηση που δεν είναι
δεδομένη ή αυτονόητη, καθώς η επιλογή της απομόνωσης είναι επίσης δυνατή. Ενώ,
είναι επίσης αλήθεια, ότι οι κινητοποιήσεις τους είναι συχνά εκ των προτέρων
καταδικασμένες εκ μέρους του κοινού, με την υποψία ότι υπηρετούνται συμφέροντα
των ομάδων αυτών. Σ' αυτήν την κρίσιμη περίοδο ωμής κυριαρχίας του χρήματος και
των αγορών στην κοινωνική ζωή, για να έχει αποτελεσματικότητα η πολιτική δράση
των διανοουμένων, πρέπει να συγκροτήσει λόγο κριτικό και ανατρεπτικό: αυτό,
ωστόσο, είναι δύσκολο εγχείρημα, που υποθάλπεται
από την ίδια την έλλειψη αυτονομίας στο πεδίο των διανοουμένων, αφού οι δυνάμεις
οικονομικής και πολιτικής τάξης στις οποίες οφείλουν να εναντιωθούν, είναι
αυτές από τις οποίες εξαρτώνται και με τις οποίες συχνά συμβιβάζονται. Συνεπώς,
στην περίπτωση, που, όπως εξετάστηκε στα προηγούμενα, ο λόγος είναι
υποστηρικτικός της νόμιμης θεώρησης, επιτείνει τη σύγχυση των κυριαρχούμενων
και, εν τέλει, την παραίτηση από τη διεκδίκηση έκφρασης δικού τους έγκυρου
λόγου.
Βασίλης Παπαγεωργίου, Αhthropologia.gr, 5-3-2012
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80-100
λέξεις. ΜΟΝΑΔΕΣ 25
Β1. «Εν είδει
επιλόγου, θα άξιζε να επισημανθεί η αξία της παρέμβασης των διανοουμένων στο
δημόσιο διάλογο». Σε μια παράγραφο 80- 100 λέξεις να παρουσιάσετε τη
συμβολή των διανοούμενων στο δημόσιο διάλογο.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Β2. Ποιοι είναι οι τρόποι πειθούς που αξιοποιεί ο αρθρογράφος
στις δύο τελευταίες παραγράφους του κειμένου (Με αυτόν τον τρόπο, ….έγκυρου λόγου);
ΜΟΝΑΔΕΣ 8
Β3. Να προσδιορίσετε τη δομή κα τον τρόπο
ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου (Στις
ποικίλες εκδοχές … στην
καλή θέληση). ΜΟΝΑΔΕΣ
6
Β4. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και
αντίστροφα στις παρακάτω περιόδους λόγου:
· Στις ποικίλες
εκδοχές του δημόσιου λόγου παρέμβασης κυριαρχεί μια ουδέτερη έκφραση του
πολιτικού, που αποτυπώνεται σε επικλήσεις είτε για “ατομική” βελτίωση, είτε για
“συλλογική” δράση.
· Οι
πράξεις αλληλεγγύης και ο εθελοντισμός προτείνονται ως σανίδα σωτηρίας εν μέσω περιβάλλοντος
κρίσης στις διακηρύξεις των ειδικών της “κοινωνίας των πολιτών”.
ΜΟΝΑΔΕΣ 6
Β5. Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις
λέξεις που ακολουθούν: πεποιθήσεις ,
επιταγές, προτείνονται, απόρριψη, υποθάλπεται.
ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Γ. Καθημερινά γίνεται
λόγος για την κρίση των σύγχρονων κοινωνιών και την ανάγκη επιστράτευσης των νέων με
σκοπό τη δημιουργία μιας κοινωνίας με ανθρώπινο πρόσωπο. Σε άρθρο που θα
δημοσιευθεί στο ιστολόγιό σας αναφέρεστε στα χαρακτηριστικά των νέων που θα
τους επιτρέψουν τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, στις πρωτοβουλίες που
οφείλει να αναλάβει η κοινωνία ώστε να τους προετοιμάσει για αυτό το ρόλο καθώς
και στους τρόπους με τους οποίους οι
ίδιοι οι νέοι μπορούν να δραστηριοποιηθούν προς την κατεύθυνση της δημιουργίας
ανθρωπινότερης κοινωνίας. Το κείμενό σας να έχει έκταση 500 -600 λέξεις.
ΜΟΝΑΔΕΣ
40
