Αρχαία Γ' Λυκείου προτεινόμενο θέμα Πλάτωνα Πρωταγόρας (Γνωστό- 'Αγνωστο)

                               
                                              ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται καὶ νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιμελείας καὶ μαθήσεως κτητῆς
οὔσης. Εἰ γὰρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τὸ κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τοὺς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται,
αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστὸν εἶναι ἀρετήν. Οὐδεὶς γὰρ
κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις
μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται. ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ
παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται – οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη -
ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα. Καὶ
τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει.
Ταύτην οὖν τὴν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ.
Τιμωροῦνται δὲ καὶ κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὓς ἂν οἴωνται ἀδικεῖν, καὶ οὐχ ἥκιστα
Ἀθηναῖοι οἱ σοὶ πολῖται. ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων
παρασκευαστὸν εἶναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν. Ὡς μὲν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοὶ πολῖται καὶ
χαλκέως καὶ σκυτοτόμου συμβουλεύοντος τὰ πολιτικά, καὶ ὅτι διδακτὸν καὶ παρασκευαστὸν
ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται.

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα ¨Οὐδείς γάρ κολάζει…
διδακτόν ἀρετήν¨.
Μονάδες 10

Β.1) ἀποδέδεικταί σοι ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς ὡς γ’ ἐμοί φαίνεται : Να σχολιαστεί η
φράση με την οποία ο σοφιστής ολοκληρώνει την αποδεικτική του προσπάθεια. Για ποιους
λόγους θα μπορούσε να θεωρηθεί αυθαίρετο αυτό το συμπέρασμα, ως προς το επιχείρημα
με την τιμωρία;
Μονάδες 10

2) Ποιος είναι ο σκοπός και ποιο το παιδευτικό νόημα της έλλογης τιμωρίας κατά τον
Πρωταγόρα. Να αξιολογήσετε τη θέση αυτή του μεγάλου σοφιστή συσχετίζοντάς την με
την κοινή αντίληψη της εποχής του και την άποψη του Πλάτωνα για την τιμωρία των
τυράννων και του Αρδιαίου.
Μονάδες 10

3) Ποια είναι η θέση του Σωκράτη για το μη διδακτό της αρετής σύμφωνα με το
μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί;
«Όταν όμως πρέπει να αποφασιστεί κάποιο ζήτημα που αφορά τη διοίκηση της πόλεως,
σηκώνεται και δίνει τις συμβουλές του γι’ αυτό εξίσου και ο οικοδόμος, και ο σιδεράς, και ο
έμπορος ή ο ναυτικός, και ο πλούσιος, και ο φτωχός, και αυτός που είναι από μεγάλο γένος,
και αυτός που δεν είναι από κάποια γενιά σπουδαία. Και κανένας δεν τους ψέγει γι’ αυτό,
όπως τους προηγούμενους : γιατί εσύ, χωρίς να έχεις διδαχτεί από πουθενά αυτό το πράγμα
και χωρίς να έχεις δάσκαλο σ’ αυτό το θέμα, θέλεις τώρα να δώσεις και συμβουλές. Άρα, είναι
προφανές πως δεν θεωρούν ότι το πράγμα αυτό είναι κάτι που διδάσκεται».
Πως ανασκευάζει αυτή τη θέση ο Πρωταγόρας στο απόσπασμα του πρωτότυπου κειμένου;

4)Τι γνωρίζετε για τη μέθοδο του σχολιασμού ποιητικών κειμένων ως μεθόδου ανάπτυξης
απόψεων των Σοφιστών και πως την αντιμετωπίζει ο Σωκράτης;
Μονάδες 10

5) Να γράψετε δυο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας απλές ή σύνθετες για
καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: κτητῆς, παρεληλυθότος, πραχθέν,
ἀποδέδεικται, διάνοιαν.
Μονάδες 10

                                                         ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Εὑρίσκω ταύτην μόνην ἂν γενομένην καὶ τῶν μελλόντων κινδύνων ἀποτροπὴν καὶ τῶν
παρόντων κακῶν ἀπαλλαγήν, ἢν ἐθελήσωμεν ἐκείνην τὴν δημοκρατίαν ἀναλαβεῖν, ἣν
Σόλων μὲν ὁ δημοτικώτατος γενόμενος ἐνομοθέτησε, Κλεισθένης δ’ ὁ τοὺς τυράννους
ἐκβαλὼν καὶ τὸν δῆμον καταγαγὼν πάλιν ἐξ ἀρχῆς κατέστησεν. Ἧς οὐκ ἂν εὕροιμεν οὔτε
δημοτικωτέραν οὔτε τῆ πόλει μᾶλλον συμφέρουσαν. Τεκμήριον δὲ μέγιστον.
οἱ μέν γὰρ ἐκείνῃ χρώμενοι, πολλὰ καὶ καλὰ διαπραξάμενοι καὶ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις εὐδοκιμήσαντες, παρ’ ἑκόντων τῶν Ἑλλήνων τὴν ἡγεμονίαν ἔλαβον, οἱ δὲ τῆς νῦν παρούσης
ἐπιθυμήσαντες, ὑπὸ πάντων μισηθέντες καὶ πολλὰ καὶ δεινὰ παθόντες, μικρὸν ἀπέλιπον τοῦ
μὴ ταῖς ἐσχάταις συμφοραῖς περιπεσεῖν. Καίτοι πῶς χρὴ ταύτην τὴν πολιτείαν ἐπαινεῖν ἢ
στέργειν τὴν τοσούτων μὲν κακῶν αἰτίαν πρότερον γενομένην, νῦν δὲ καθ’ ἕκαστον τὸν
ἐνιαυτὸν ἐπὶ τὸ χεῖρον φερομένην;
                                                                                              (Ἰσοκράτους Ἀρεοπαγιτικός 16-18)
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
δημοτικός : ο δημοκρατικός
κατάγω τινα : τον επαναφέρω από την εξορία
μικρόν ἀπέλιπον τοῦ μή περιπεσεῖν : λίγο έλειψε να περιπέσουν
χεῖρον φέρομαι : πηγαίνω προς το χειρότερο
στέργω : αγαπώ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1)Να μεταφραστεί το κείμενο
Μονάδες 20

2α) ἀπαλλαγήν, τῃ πόλει, ἑκόντων, δεινά, τοῦ μή περιπεσεῖν: Να χαρακτηριστούν
συντακτικά οι όροι
Μονάδες 5

β) Να βρεθεί και να χαρακτηριστεί ο υποθετικός λόγος του κειμένου
Μονάδες 3

γ) εὐδοκιμήσαντες: Να αναγνωριστεί συντακτικά η μετοχή και να αναλυθεί στην
αντίστοιχη πρόταση
Μονάδες 2

3) Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
ἀναλαβεῖν: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής αορίστου β΄ στην ίδια
φωνή
κατέστησεν: το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην ίδια
φωνή
εὕροιμεν: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β΄ στην ίδια
φωνή, σύνθετο με την πρόθεση «ἐπί».
διαπραξάμενοι: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου, στην
ίδια φωνή
περιπεσεῖν: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα στην ίδια
φωνή
ἐκβαλών: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος
ἧς: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού
πολλά: την ίδια πτώση, στο ίδιο γένος και στον ίδιο αριθμό στον συγκριτικό
βαθμό
τεκμήριον: τη δοτική του ίδιου αριθμού
ἕκαστον: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένος
Μονάδες 10

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Α. Γιατί κανένας δεν τιμωρεί αυτούς που αδικούν έχοντας το νου του σ’ αυτό και εξαιτίας
αυτού, δηλαδή εξαιτίας του ότι κάποιος αδίκησε, εκτός αν κάποιος εκδικείται ασυλλόγιστα, όπως ακριβώς ένα θηρίο. και αυτός που επιχειρεί να τιμωρεί σύμφωνα με τη λογική δεν
παίρνει εκδίκηση για το αδίκημα που έχει διαπραχθεί – γιατί αυτό που διαπράχθηκε δε θα
μπορούσε βέβαια να το κάνει να μην έχει γίνει - αλλά για το μέλλον, δηλαδή για να μην
αδικήσει ξανά ούτε αυτός ο ίδιος που αδίκησε ούτε κανένας άλλος, που είδε ότι αυτός
τιμωρήθηκε. και αφού κάνει τέτοιες σκέψεις, πιστεύει ότι είναι δυνατό να διδαχτεί η αρετή.
βέβαια τιμωρεί για να αποτραπεί επανάληψη της αδικίας. Αυτή λοιπόν τη γνώμη έχουν όλοι
όσοι ακριβώς επιβάλλουν τιμωρίες και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή.
και τιμωρούν για εκδίκηση και για σωφρονισμό όποιους νομίζουν ότι αδικούν και οι άλλοι άνθρωποι και προπαντός οι Αθηναίοι, οι συμπολίτες σου. επομένως, σύμφωνα με αυτές τις σκέψεις και οι Αθηναίοι είναι από αυτούς που πιστεύουν ότι η αρετή μπορεί να αποκτηθεί και να διδαχτεί.

Β1. Στο τέλος της ενότητας ο Πρωταγόρας με έμφαση και αυταρέσκεια ολοκληρώνει το
πρώτο σκέλος της αποδεικτικής του προσπάθειας στο οποίο αποδέχεται και αποδεικνύει τη
θέση του Σωκράτη για την καθολικότητα της αρετής και ανασκεύαζει την άλλη, ότι η αρετή
δεν είναι διδακτή. Ως σοφιστής νιώθει δικαιωμένος και ικανοποιημένος που αντιμετώπισε με
πειστικό κατά τον ίδιο τρόπο, το συνομιλητή του αντικρούοντας τη θέση του. Η εντύπωσή
του ότι κατόρθωσε να κάνει το Σωκράτη να ανατρέψει τα “πιστεύω” του ικανοποιεί τη
ματαιοδοξία του και ενισχύει το κύρος του. Δηλωτική αυτής της συναισθηματικής του
κατάστασης είναι η φράση του “ἀποδέδεικταί σοι ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς ὡς γέ μοί φαίνεται”’.
Όμως το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει θα μπορούσε να θεωρηθεί αυθαίρετο, αφού η
ίδια η θέση που χρειάζεται απόδειξη χρησιμοποιείται και ως αποδεικτικό επιχείρημα. Σύμφωνα μ’ αυτό οι άνθρωποι με το να επιβάλλουν ποινές για παραδειγματισμό και σωφρονισμό πιστεύουν ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί. Η έλλογη τιμωρία αποδεικνύει κατά τον Πρωταγόρα ότι ο άνθρωπος που αδίκησε επιδέχεται κάποια βελτίωση. Επομένως η αρετή
είναι διδακτή. Άλλωστε αν η αρετή δεν διδασκόταν, αυτό θα σήμαινε ότι κάποιος είναι καλός
ή κακός εκ φύσεως. Τότε όμως θα ήταν αδύνατον να αλλάξει, άρα δε θα ήταν υπεύθυνος
για την αδικία,ούτε θα μπορούσε να του επιβληθεί ποινή. Χρησιμοποιεί λοιπόν το σόφισμα τῆς λήψεως του ζητουμένου. Θεωρεί δηλαδή αποδεδειγμένο και δεδομένο ότι η τιμωρία με βάση τη λογική αποβλέπει στο σωφρονισμό και όχι στην εκδίκηση. Η έλλογη τιμωρία όμως που πιστοποιεί το διδακτό της αρετής που προτάσσει και ανήκει στη σφαίρα της δεοντολογίας και της θεωρίας και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα εκείνης της εποχής, όπου η ποινή ήταν μέσο καταστολής και εκδίκησης.

Β2. Ο Πρωταγόρας υποστηρίζει ότι η ποινή έχει σωφρονιστικό και αποτρεπτικό χαρακτήρα. Ο
στόχος της διττός και αφορά το μέλλον. Η έλλογη τιμωρία δηλαδή αποσκοπεί στο
σωφρονισμό εκείνου που διέπραξε το αδίκημα, ώστε να μην διαπράξει ο ίδιος κάποια αδικία
στο μέλλον και στον παραδειγματισμό και την αποθάρρυνση των συνανθρώπων του, ώστε
να μην υποπέσουν και αυτοί στο μέλλον σε κάποιο αδίκημα. Ο σοφιστής λοιπόν απορρίπτει
ως κίνητρα της ποινής την ανταπόδοση και την εκδίκηση, και παραμερίζει τον κατασταλτικό
της χαρακτήρα. Αυτή η θεώρηση του Πρωταγόρα για τη λειτουργία της ποινής ως μέσο
σωφρονισμού και παραδειγματισμού ήταν σαφώς πρωτοποριακή και επαναστατική σε μια
εποχή όπου η ποινή απέβλεπε στην εκδίκηση και στην ανταπόδοση στο αδίκημα που κάποιος
διέπραξε. Σκοπός της ποινής ήταν η τιμωρία, η ικανοποίηση του παθόντος ή των συγγενών
του και η αποκατάσταση της ηθικής τάξης. Η στάση των ανθρώπων που αδικούνται είναι
δικαιολογημένη, αν πάρουμε υπόψη μας τον πόνο των ανθρώπων και την αγανάκτησή
τους. Άλλωστε κατά την αρχαιοελληνική αντίληψη ήταν μέγιστο παράπτωμα η ύβρις, αφού
συνιστούσε ασέβεια κατά του θείου. Επομένως, η παραδειγματική τιμωρία όσων περιέπιπταν
σε αδικήματα ήταν θεάρεστο έργο και λειτουργούσε ως μέσο αποκατάστασης της ηθικής
τάξης.
Ο Πλάτωνας όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από το μύθο του Ηρός συμφωνεί με τον
Πρωταγόρα σχετικά με το σκοπό των ποινών. Σύμφωνα με όσα λέγονται στο μύθο η
τιμωρία των τυράννων και του Αρδιαίου συντελείται όχι τόσο για εκδίκηση όσο για να
αποδοθεί η δικαιοσύνη και ταυτόχρονα να φρονηματιστούν και να παραδειγματιστούν οι
άλλοι γι’ αυτό το λόγο άλλωστε, αφού οι διάπυροι άντρες έδεσαν τον Αρδιαίο και τους
άλλους κακούργους, τους έσυραν κοντά στον δρόμο για να τους βλέπουν όσοι περνούσαν
από εκεί και παράλληλα ανέφεραν και τους λόγους για τους οποίους αυτοί τιμωρούνται.
(εἶλκον παρά τήν ὁδόν … τοῖς ἀεί παριοῦσι σημαίνοντες). Επομένως η τιμωρία κατά τον
Πλάτωνα δεν αποσκοπεί στην αντεκδίκηση ή την εξουθένωση των προσώπων, αλλά
αντίθετα έχει χαρακτήρα άμεσα ή έμμεσα παιδαγωγικό, στο πλαίσιο μιας ευνομούμενης
πολιτείας.

Β3. Ο Σωκράτης προκειμένου να αποδείξει το μη διδακτό της αρετής χρησιμοποιεί
επιχειρήματα που προέρχονται από την πολιτική πρακτική και την καθημερινή ζωή της
άμεσης και συμμετοχικής δημοκρατίας της κλασικής Αθήνας, όπου η πολιτική αρετή απέβαινε
καθημερινή εμπειρία και πράξη ζωής και γινόταν βίωμα κάθε Αθηναίου πολίτη.  Συγκεκριμένα στο απόσπασμα που μας δίνεται, ο Σωκράτης υποστηρίζει ότι στην Αθήνα
αναγνωριζόταν σε όλους τους πολίτες η αρμοδιότητα να δίνουν συμβουλές για ζητήματα
διοίκησης της πόλης και ζητήματα σχετικά με το κοινό συμφέρον. Η γνώμη οποιουδήποτε
Αθηναίου είχε την αξία της, αφού όλοι διέθεταν σε μεγάλο βαθμό πολιτική ωριμότητα. Αυτό
μάλιστα συνέβαινε χωρίς να έχουν διδαχτεί από κανέναν την τέχνη της πολιτικής αρετής.
Επομένως αυτό το επιχείρημα αποδεικνύει ότι η πολιτική αρετή δεν είναι διδακτή.
Αντίθετα στο απόσπασμα του πρωτότυπου κειμένου ο Πρωταγόρας λαμβάνοντας ως
δεδομένο ότι η έλλογη τιμωρία αποσκοπεί στο σωφρονισμό αυτού που αδίκησε και τον
παραδειγματισμό των άλλων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αρετή είναι διδακτή. Αυτή την
άποψη για το διδακτό της αρετής υποστηρίζει ο Πρωταγόρας ότι την έχουν όλοι όσοι
χρησιμοποιούν τις ποινές με αποτρεπτικό και παιδαγωγικό στόχο. Και κυρίως οι Αθηναίοι. Στο
σημείο αυτό παραλλάσει το επιχείρημα του Σωκράτη για το μη διδακτό της αρετής και το
χρησιμοποιεί ως συμπληρωματικό στοιχείο που αποδεικνύει ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί. Με ειρωνικό μάλιστα τρόπο επαναλαμβάνει κάποια επαγγέλματα όπως και ο Σωκράτης λέγοντας ότι οι Αθηναίοι στην εκκλησία του δήμου δέχονται να ακούν και το χαλκιά και τον
υποδηματοποιό να τους συμβουλεύουν για πολιτικά θέματα. Αφού λοιπόν οι Αθηναίοι
δέχονται να συμμετέχουν όλοι οι πολίτες στη διοίκηση της πόλης και να εκφράζουν ελεύθερα
τις απόψεις τους για τα κοινά περιλαμβάνονται σε εκείνους που δέχονται το διδακτό της
αρετής.

Β4. εισαγωγή σελ. 57 σχολικού βιβλίου
Τέλος, έχουμε τη μέθοδο … να οδηγήσει στην αλήθεια.

Β5. κτητῆς = επίκτητος, κτηνώδης
παρεληλυθότος = εισιτήριο, προσυλιτισμός
πραχθέν= πραξικόπημα, σύμπραξη
διάνοιαν =μετάνοια, παρανόηση
ἀποδέδεικται= αυταπόδεικτος, ένδειξη

                                                    ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
1) Βρίσκω ότι αυτό μόνο θα μπορούσε να γίνει και αποτροπή των μελλοντικών κινδύνων
και απαλλαγή από τα παρόντα δεινά, αν θελήσουμε να επαναφέρουμε εκείνη τη δημοκρατία,
την οποία ο Σόλωνας από τη μια μεριά, που αναδείχθηκε ο πιο δημοκρατικός, θέσπισε, από
την άλλη μεριά ο Κλεισθένης, που κατέλυσε τους τυράννους και επανέφερε τη δημοκρατία,
πάλι από την αρχή επανίδρυσε. Από αυτή δεν θα μπορούσαμε να βρούμε ούτε πιο προσφιλή
στο λαό ούτε περισσότερο συμφέρουσα στην πόλη. Μεγαλύτερη απόδειξη εκείνοι λοιπόν
επειδή πολιτεύονταν με εκείνο το πολίτευμα, αφού κατόρθωσαν πολλά και καλά και αφού
απέκτησαν καλή φήμη μεταξύ όλων των ανθρώπων, πήραν την ηγεμονία από τους
Έλληνες με τη θέλησή τους, ενώ αυτοί επειδή επιθύμησαν την τωρινή δημοκρατία, αφού
μισήθηκαν από πολλούς και αφού έπαθαν πολλά και φοβερά, λίγο έλειψε να περιπέσουν στις
έσχατες συμφορές. Και πραγματικά πώς πρέπει να επαινούμε ή να αγαπάμε αυτό το
πολίτευμα, που στο παρελθόν έγινε αιτία τόσων κακών, τώρα όμως κάθε έτος πηγαίνει προς
το χειρότερο;

2α) ἀπαλλαγήν: κατηγορούμενο μέσω της μετοχής ἄν γενομένην στο ταύτην
τῆ πόλει: αντικείμενο της μετοχής «συμφέρουσαν»
ἑκόντων: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου που προσδιορίζει τον όρο τῶν
Ἑλλήνων και εξαρτάται από το ρήμα ἔλαβον
δεινά: σύστοιχο αντικείμενο της μετοχής παθόντες
τοῦ μή περιπεσεῖν: έναρθρο απαρέμφατο σε πτώση γενική, σε θέση επιρρηματικού
προσδιορισμού του σκοπού που προσδιορίζει το ρήμα ἀπέλιπον

β) Ο υποθετικός λόγος έχει την εξής μορφή: ἤν ἐθελήσωμεν ἐκείνην τὴν
δημοκρατίαν ἀναλαβεῖν, ως υπόθεση και με απόδοση τη δυνητική μετοχή “ἂν γενομένην”
σχηματίζεται εξαρτημένος υποθετικός λόγος που δηλώνει το προσδοκώμενο, καθώς η
δυνητική μετοχή “ἂν γενομένην” ισοδυναμεί με δυνητική ευκτική (ὃτι ἂν γένοιτο) και
δηλώνει πιθανό αποτέλεσμα.

γ) εὐδοκιμήσαντες : χρονική μετοχή, επιρρηματική μετοχή που ως επιρρηματικός
προσδιορισμός προσδιορίζει την ενέργεια του ρήματος “ἒλαβον” και σε σχέση με αυτό δείχνει
το προτερόχρονο. Είναι συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος “ἒλαβον” (οἱ μέν).
Αναλύεται σε χρονική πρόταση κρίσεως : “ἐπεί ηὐδοκίμησαν”.

3)- ἀνάλαβε
- καθίσταμεν
- ἒφευρε
- διάπραξαι
- περιπεσεῖσθε
- ἐκβαλοῦσι
- ἃς
- πλέονα κ΄ πλέω
- τεκμηρίῳ
- ἑκάστας

Αρχαία Γ' Λυκείου προτεινόμενο Άγνωστο κείμενο

Κρέοντος δὲ τοῦ Μενοικέως βασιλεύοντος οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας. Ἔπεμψε γὰρ Ἥρα Σφίγγα, ἣ μητρὸς μὲν Ἐχίδνης ἦν πατρὸς δὲ Τυφῶνος, εἶχε δὲ πρόσωπον μὲν γυναικός, στῆθος δὲ καὶ βάσιν καὶ οὐρὰν λέοντος καὶ πτέρυγας ὄρνιθος. Μαθοῦσα δὲ αἴνιγμα παρὰ μουσῶν ἐπὶ τὸ Φίκιον ὄρος ἐκαθέζετο, καὶ τοῦτο προύτεινε Θηβαίοις. Ἦν δὲ τὸ αἴνιγμα· τί ἐστιν ὃ μίαν ἔχον φωνὴν τετράπουν καὶ δίπουν καὶ τρίπουν γίνεται; Χρησμοῦ δὲ Θηβαίοις ὑπάρχοντος τηνικαῦτα ἀπαλλαγήσεσθαι τῆς Σφιγγὸς ἡνίκα ἂν τὸ αἴνιγμα λύσωσι, συνιόντες εἰς ταὐτὸ πολλάκις ἐζήτουν τί τὸ λεγόμενόν ἐστιν, ἐπεὶ δὲ μὴ εὕρισκον, ἁρπάσασα ἕνα κατεβίβρωσκε. Πολλῶν δὲ ἀπολομένων, καὶ τὸ τελευταῖον Αἵμονος τοῦ Κρέοντος, κηρύσσει Κρέων τῷ τὸ αἴνιγμα λύσοντι καὶ τὴν βασιλείαν καὶ τὴν Λαΐου δώσειν γυναῖκα.
                                                                                                                                                                 
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
βάσις: πόδια  τηνικαῦτα: τότε  καταβιβρώσκω: καταβροχθίζω

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να μεταφράσετε το κείμενο.

2. μητρός, γυναικός, δίπουν, ὄρνιθος, Αἵμονος: Να γράψετε την κλητική
του ίδιου αριθμού.

3. κατέσχε, ἔπεμψε, ἀπαλλαγήσεσθαι, ἀπολομένων, δώσειν: Να γράψετε
τον ίδιο τύπο της αντίθετης φωνής.

4. μητρός, ὄρνιθος, Θηβαίοις, ἀπαλλαγήσεσθαι, τὸ τελευταῖον: Να
αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις.

5. α. «Κρέoντος δὲ τοῦ Μενοικέως βασιλεύοντος», «Πολλῶν δὲ
ἀπολομένων»: Να μετατρέψετε τις μετοχές στις αντίστοιχες
δευτερεύουσες προτάσεις.

β. «οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας», «Ἔπεμψε γὰρ Ἥρα Σφίγγα»:
Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Όταν ήταν βασιλιάς ο Κρέοντας, ο γιος του Μενοικέα, μεγάλη συμφορά
βρήκε τη Θήβα. Έστειλε δηλαδή η Ήρα τη Σφίγγα, που είχε μητέρα την Έχιδνα και πατέρα τον Τυφώνα, και είχε πρόσωπο γυναίκας, στήθος όμως
και πόδια και ουρά λιονταριού και φτερά πουλιού. Και αφού έμαθε (ένα)
αίνιγμα από τις μούσες καθόταν στο βουνό Φίκιο και υπέβαλλε αυτό στους
Θηβαίους. Και το αίνιγμα ήταν: τι είναι εκείνο, που ενώ έχει μια φωνή,
γίνεται τετράποδο και δίποδο και τρίποδο; Και επειδή υπήρχε ένας χρησμός
στους Θηβαίους ότι τότε θα απαλλαγούν από τη Σφίγγα, όταν θα λύσουν το
αίνιγμα, αφού συγκεντρώνονταν γι’αυτόν το σκοπό πολλές φορές έψαχναν
να βρουν τι είναι το ερώτημα, και επειδή δεν (το) έβρισκαν, αφού άρπαζε
έναν τον καταβρόχθιζε. Επειδή λοιπόν χάθηκαν πολλοί, και στο τέλος ο
Αίμονας, ο γιος του Κρέοντα, ο Κρέοντας διακήρυξε ότι θα δώσει σ' αυτόν
που θα λύσει το αίνιγμα και τη βασιλεία και τη γυναίκα του Λάιου.

2. μητρός: μῆτερ
γυναικός: γύναι
δίπουν: δίπου
ὄρνιθος: ὄρνι
Αἵμονος: Αἷμον

3. κατέσχε: κατέσχετο
ἔπεμψε: ἐπέμψατο (παθ.: ἐπέμφθη)
ἀπαλλαγήσεσθαι: ἀπαλλάξειν
ἀπολομένων: ἀπωλεσάντων
δώσειν: δοθήσεσθαι

4. μητρός: γενική κατηγορηματική κτητική εξαρτώμενη από το συνδετικό ρ. ἦν
ὄρνιθος: γενική κτητική στο πτέρυγας
Θηβαίοις: δοτική προσωπική κτητική από τη μτχ. ὑπάρχοντος
ἀπαλλαγήσεσθαι: ειδικό απαρέμφατο, υποκείμενο στην έκφραση χρησμοῦ
ὑπάρχοντος
τὸ τελευταῖον: αιτιατική του χρόνου

5. α. «Κρέoντος δὲ τοῦ Μενοικέως βασιλεύοντος»: Η μετοχή βασιλεύοντος είναι
χρονική και θα αναλυθεί σε χρονική πρόταση: «Ὅτε δὲ Κρέων ὁ
Μενοικέως ἐβασίλευε».  «Πολλῶν δὲ ἀπολομένων»: Η μετοχή
ἀπολομένων είναι αιτιολογική και θα αναλυθεί σε αιτιολογική πρόταση:
«Ἐπεὶ δὲ πολλοὶ ἀπώλοντο».

β. «οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας»:  ὑπ’ οὐ μικρᾶς συμφορᾶς
κατέσχοντο Θῆβαι.  «Ἔπεμψε γὰρ Ἥρα Σφίγγα»:  Ἐπέμφθη γὰρ ὑφ’ Ἥρας Σφίγξ.

Έκθεση Γ' Λυκείου προτεινόμενο θέμα "βία-επιθετικότητα στις σύγχρονες κοινωνίες"

                               
                                            Η βία στη σύγχρονη κοινωνία

 Τo κύμα βίας, που αναστατωμένη ζει η ανθρωπότητα τα τελευταία ετούτα χρόνια, αποτελεί το γινόμενο της κακουργίας του αιώνα μας, τη σκληρή μαθητεία του ανθρώπου στο έγκλημα, την κατάλυση της ιερότητας του ανθρώπου. Εδώ πια δεν υπάρχουν αθώοι. Όλοι, οπουδήποτε γης, οποιασδήποτε χώρας κι οποιασδήποτε ηλικίας, μοιάζει να είναι όλοι ένοχοι κι επομένως υποχρεωμένοι να πληρώσουν. Ληστείες, απαγωγές, ανατινάξεις, φόνοι, παίρνουν και σηκώνουν σε κύμα θολό, αιματηρής οργής εκατοντάδες άγνωστους ανθρώπους.
    Από πού ξεκινά αυτή η διεθνής τρομοκρατία, που πλήττει, όχι τις ανατολικές χώρες - αυτές είναι προστατευμένες κάτω από το μανδύα του πιο σκληρού κι αδίσταχτου ολοκληρωτισμού - αλλά τις χώρες του λεγόμενου ελεύθερου κόσμου;
    Ξεκινά, πρώτα, από μια αναρχική και μανιασμένη επαναστατική αντίληψη, που, χωρίς να έχει συγκεκριμένους πάντα στόχους, καταλήγει σ' έναν ηδονισμό εξαιτίας της βίας. Ξεκινά, κατόπιν, από την αδίσταχτη εσωτερική πεποίθηση ότι ο άνθρωπος ως ηθικό πρόσωπο, επομένως ως πρόσωπο ιερό κι αξιοσέβαστο, πέθανε ... Επομένως, κάθε μορφή βίας και τρομοκρατίας σε βάρος του είναι πια ανεκτή (κι η διεθνής συμπεριφορά απέναντι στους τρομοκράτες φανερώνει πως πραγματικά είναι ανεκτή). Ξεκινά, τρίτο, από μια αντίληψη του παραλόγου της ζωής, μιας ζωής που έχασε την εσωτερική της αιτία κι αποστολή, την ηθική της δικαίωση. Ξεκινά, τέλος από σκοπιμότητες της πολιτικής μάχης και της νέας «επαναστατικής» τακτικής.
    Σήμερα, μια βόμβα στο χέρι κάποιου είναι ένα αναντίλεκτο επιχείρημα, το δίκαιο του αθώου δεν είναι πια. Δεν υπάρχουν αθώοι, αφού τόσοι σφαγιάστηκαν, τόσοι σφαγιάζονται σχεδόν επίσημα, αφού η κάθε μορφής αδικία θεριεύει στην οικουμένη, κι ο πολιτισμός, ξεπνοημένος, δεν έχει πια δύναμη με την παιδεία να καλλιεργήσει, να εξευγενίσει τις εξαγριωμένες καρδιές.
    Υπάρχουν, βέβαια, μεγάλες περιοχές της γης που ενθαρρύνουν με τον τρόπο τους αυτά τα «επαναστατικά» ιδεώδη, ιδεώδη αυτοκτονίας του ανθρώπου, που καταλήγουν στη βία και στην τρομοκρατία. Η προπαγάνδα εξιδανικεύει, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα με λέξεις διάτρητες, φθαρμένες, την επαναστατική αυτή πρακτική, που σπάζει το ηθικό και φέρνει σ' απόγνωση τις κοινωνίες του Δυτικού κόσμου. Μια μόνο λύση φαίνεται να υπάρχει: να δεχτεί να βουλιάξει ολόκληρη η οικουμένη μέσα στον ολοκληρωτισμό, ώστε η βία κι η τρομοκρατία να υιοθετηθούν ως εκφράσεις του επίσημου κράτους και να εκμηδενιστεί ο πειρασμός της ελευθερίας, που ανασαλεύει τα φρένα του ανθρώπου. Να εξουθενωθεί ο άνθρωπος μια για πάντα.
    Οι νέοι που γίνονται το χέρι της βίας δε βλέπουν τον καταχθόνιο μοχλό που τους κάνει να δρουν και που λειτουργεί αθέατα πίσω τους. Έχουν ντύσει τη βία, ρομαντικά, αποκρίνονται σε μια κοινωνία άδικη και καταπιεστική, που εφαρμόζει συγκαλυμμένα τη βία, με μια βία γυμνή, θαρραλέα, προκλητική. Η πρόκληση, το βίαιο ξύπνημα κι η τρομοκράτηση του αστικού κόσμου μοιάζει να είναι ο σκοπός τους. Δεν είναι όμως έτσι. Έχουν φτάσει να πιστεύουν πως η βία θα λύσει όλα τα προβλήματα της γης και τα δικά τους προβλήματα, πως είναι η πανάκεια του κακού που μαστίζει την οικουμένη. Και μαζί η βία κι η τρομοκρατία είναι η διαβολική ιδαλγία των καιρών μας. Η αποτρόπαιη μορφή του ηρωισμού της, όταν κάθε πνευματικός ηρωισμός έχει εκμηδενιστεί. Κι έχει εκμηδενιστεί, γιατί τον ηρωισμό τον γεννά μια πίστη, ένας πολιτισμός σε οργασμό, τον γεννά ένας άνθρωπος που έχει λάβει συνείδηση του εαυτού του.
   Ίσως είναι περιττό να υπογραμμιστεί πόσο και η βία και η τρομοκρατία, διεθνής ή επιχώρια, βρίσκεται μέσα στον ποταμό του ψεύδους, που μουσκεύει και σαπίζει τη ζωή μας.
                                                                                                                         Κώστας Ε. Τσιρόπουλος
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε σε 100 -120 λέξεις.
[Μονάδες: 25]
2. Να επισημάνετε τους τρόπους με τους οποίους ο συγγραφέας επιτυγχάνει τη συνοχή της
τρίτης παραγράφου.
[Μονάδες: 5]
3. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 100 - 120 λέξεων τη φράση «Κι έχει εκμηδενιστεί,
γιατί τον ηρωισμό τον γεννά μια πίστη, ένας πολιτισμός σε οργασμό, τον γεννά ένας
άνθρωπος που έχει λάβει συνείδηση του εαυτού του».
[Μονάδες: 5]
4. Να εντοπίσετε στο κείμενο πέντε φράσεις στις οποίες η γλώσσα χρησιμοποιείται
συνυποδηλωτικά.
[Μονάδες: 2,5]
5. Ποια η λειτουργία της δεύτερης παραγράφου στη δομή του κειμένου;
[Μονάδες: 2,5]
6.α) Να δοθεί από μια συνώνυμη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πλήττει, κατάλυση,
αδίσταχτη, αντίληψη, αναντίλεκτο.
β) Να γραφεί μια περίοδος λόγου με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις, στην οποία να
διαφαίνεται η σημασία των λέξεων που δίνονται: εξιδανικεύει, απόγνωση,
εξουθενωθεί, αποτρόπαιη, συνείδηση.
[Μονάδες: 10]
7. Σε ένα άρθρο σας (έκτασης 500 - 600 λέξεων) που θα δημοσιευτεί στη σχολική
εφημερίδα να αναφερθείτε τεκμηριωμένα στους λόγους που οδηγούν στην έξαρση
των φαινομένων βίας και επιθετικότητας στη σύγχρονη εποχή και να επισημάνετε τις
συνέπειες του νοσηρού αυτού φαινομένου σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
[Μονάδες: 50]

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Το κείμενο αναφέρεται στα φαινόμενα βίας και τρομοκρατίας που βρίσκονται σε έξαρση
τα τελευταία χρόνια. Αρχικά, ο συγγραφέας διαπιστώνει ότι καθημερινά σε ολόκληρο
τον κόσμο οι άνθρωποι γίνονται μάρτυρες ή θύματα εγκληματικών ενεργειών. Στη
συνέχεια, εκτιμά πως από αυτού του είδους τη βία υποφέρουν περισσότερο οι πολίτες
στις ανεπτυγμένες χώρες είτε λόγω της κρίσης των ανθρωπιστικών αξιών είτε λόγω
πολιτικών σκοπιμοτήτων. Έπειτα, ο συντάκτης του κειμένου υπογραμμίζει ότι θύματα
είναι ακόμα και όσοι δε φταίνε, ενώ η παιδεία δεν αποτελεί πια τη λύση στο
πρόβλημα. Ακόμη, επισημαίνεται ότι οι προοπτικές επίλυσης του προβλήματος είναι
δυσοίωνες, αφού η βία τείνει να κυριαρχήσει ή ακόμα και να θεσμοθετηθεί σε
ολόκληρο τον κόσμο. Καταλήγοντας, ο Τσιρόπουλος συμπεραίνει ότι η βία κάθε
είδους γίνεται αποδεκτή και από τους νέους που τη θεωρούν το μόνο νόμιμο πια μέσο
διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους.

2. Ο συγγραφέας επιτυγχάνει τη συνοχή του κειμένου με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων
που δηλώνουν απαρίθμηση επιχειρημάτων (πρώτα, τρίτο, τέλος), προσθήκη
(κατόπιν), συμπέρασμα (επομένως), καθώς και με την επανάληψη λέξης (ζωής).

4. το κύμα βίας που αναστατωμένη ζει η ανθρωπότητα, το γινόμενο της κακουργίας του
αιώνα μας, αυτές είναι προστατευμένες κάτω από το μανδύα του πιο σκληρού κι
αδίσταχτου ολοκληρωτισμού, ληστείες, απαγωγές, ανατινάξεις, φόνοι, παίρνουν και
σηκώνουν σε κύμα θολό, αιματηρής οργής εκατοντάδες άγνωστους ανθρώπους, αφού
η κάθε μορφής αδικία θεριεύει στην οικουμένη, κι ο πολιτισμός, ξεπνoημένος... 5. Η δεύτερη παράγραφος του κειμένου αποτελεί μεταβατική παράγραφο, αφού
λειτουργεί συνδετικά ανάμεσα στον πρόλογο, όπου διαπιστώνεται το πρόβλημα της
βίας και τις υπόλοιπες παραγράφους του κειμένου, όπου αναζητούνται τα αίτια και οι
συνέπειες αυτού του νοσηρού φαινομένου.

6.α) πλήττει - μαστίζει,
κατάλυση - κατάργηση,
αδίστακτη - αδυσώπητη, ανελέητη,
αντίληψη - πεποίθηση,
αναντίλεκτο - αναντίρρητο.

β) Η τέχνη συχνά βοηθά τον καλλιτέχνη να εξιδανικεύσει την πραγματικότητα.
Η έλλειψη ρευστού στην αγορά έφερε τους εμπόρους σε απόγνωση.
Η έντονη σωματική άσκηση στην οποία υπέβαλε τον εαυτό του είχε ως αποτέλεσμα
να εξουθενωθεί.
Η αποτρόπαιη συμπεριφορά του συγκλόνισε την κοινή γνώμη.
Ευτυχώς, έχει συνείδηση της σοβαρότητας της κατάστασης.

7. Κοινωνίες … αγωνίας!!!
Αποτελεί κοινή παραδοχή το γεγονός ότι εξαιτίας της ανόδου του μορφωτικού
επιπέδου και της ανάπτυξης του πνευματικού πολιτισμού θα ανέμενε κανείς σήμερα ότι ο
άνθρωπος θα ζούσε σε κοινωνίες που θα ευημερούσαν. Ωστόσο, εύκολα σήμερα διαπιστώ-
νει κανείς ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες μαστίζονται από πληθώρα προβλημάτων, το πιο
σημαντικό από τα οποία ίσως είναι η έξαρση των φαινομένων βίας και τρομοκρατίας που
σημειώνονται καθημερινά σε ολόκληρο τον κόσμο και καθιστούν δύσκολη τη διασφάλιση
της τάξης και της ειρήνης διεθνώς.
Για να αντιμετωπιστεί, όμως, αυτό το νοσηρό φαινόμενο είναι ανάγκη να αναζητηθούν
τα αίτια που το προκαλούν. Βασικός παράγοντας που προκαλεί την εκδήλωση βίαιης
συμπεριφοράς σήμερα είναι η έλλειψη αγωγής από την οικογένεια και το σχολείο.
Πράγματι, η έλλειψη ενδιαφέροντος που επιδεικνύουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί για
τα προβλήματα των παιδιών τους ασκούν αρνητική επίδραση στην ψυχολογία τους. Συχνά,
γονείς και καθηγητές αντιμετωπίζουν τα παιδιά αυταρχικά, δε μεταλαμπαδεύουν τις
ανθρωπιστικές αξίες με αποτέλεσμα να δημιουργείται στα παιδιά το αίσθημα της
απογοήτευσης και να εκδηλώνεται από αυτά βίαιη συμπεριφορά.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί κανείς στις συνθήκες ζωής στις μεγαλουπόλεις
και τις δυσκολίες στις οποίες καλείται ο σύγχρονος άνθρωπος να αντεπεξέλθει. Οι
γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινής ζωής και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου καθιστούν το
άτομο ανήμπορο να εκφραστεί και του δημιουργούν τα δυσάρεστα συναισθήματα της
ανασφάλειας και της αβεβαιότητας που οδηγούν σε επιθετικές ενέργειες. Εξάλλου, ο νέος
σήμερα δε διαθέτει τα απαραίτητα ερείσματα από μικρή ηλικία, ώστε να κοινωνικοποιηθεί
ομαλά και να αποφύγει την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς.
Εξίσου σημαντικό ρόλο στην όξυνση του προβλήματος διαδραματίζει και το υλιστικό
πρότυπο ζωής, καθώς αυτοσκοπός γίνεται η απόκτηση υλικών αγαθών. Το κυνήγι του
πλούτου προκαλεί υπαρξιακά αδιέξοδα στο νέο, τη στιγμή μάλιστα που προβλήματα όπως
η ανεργία, η αναξιοκρατία και η άνιση κατανομή του πλούτου οδηγούν τους νέους σε
ολόκληρο τον κόσμο στην εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς που επιτρέπει την εκτόνωση
και λειτουργεί λυτρωτικά.
Από τα παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα ότι τα αίτια που υποκινούν τις
αντικοινωνικές εκδηλώσεις και τροφοδοτούν τα φαινόμενα βίας είναι πολλά και σύνθετα.
Πολλές, όμως, και σοβαρές είναι και οι επιπτώσεις της κοινωνικής αυτής μάστιγας, οι
οποίες ανάγονται σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας.
Η τραγικότητα του φαινομένου γίνεται εύκολα αντιληπτή, αν αναλογιστεί κανείς ότι η
βίαιη αντίδραση δεν αποτελεί για το νέο εποικοδομητικό τρόπο διεκδίκησης των
δικαιωμάτων του, αφού μπορεί να οδηγήσει σε στέρηση της ζωής αθώων ανθρώπων αλλά
και σε απώλεια της προσωπικής ελευθερίας του. Εξάλλου, η βίαιη αντίδραση των νέων
συμβάλλει στη διαιώνιση των προβλημάτων ή ακόμη και την επιδείνωση τους, αφού στην
κοινωνία επικρατεί το δίκαιο του ισχυρού και καταργούνται οι δημοκρατικοί θεσμοί.
Αξίζει, επίσης, να επισημανθεί ότι οι βίαιες ενέργειες απόκτηνώνουν και υποβιβάζουν
τον άνθρωπο, ο οποίος στερείται πια τις ηθικές αξίες και τα ιδανικά του. Η εκδήλωση,
μάλιστα, βίαιης συμπεριφοράς μαρτυρά ανθρώπους με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και
προκαλεί παρόμοια αντιμετώπιση από εκείνους που γίνονται δέκτες της επιθετικής
συμπεριφοράς των άλλων και οι οποίοι σπεύδουν να ανταπαντήσουν με τη χρήση εξίσου
επιθετικών τρόπων συμπεριφοράς και μεθόδων αντίδρασης.
Όσον αφορά τον αντίκτυπο της βίας στην κοινωνία, είναι εμφανές ότι η βίαιη
συμπεριφορά οδηγεί το κοινωνικό σύνολο σε παρακμή και την κοινωνία σε τέλμα από το
οποίο αδυνατεί να βγει εύκολα. Σημειώνεται μείωση της παραγωγικότητας των πολιτών
και στασιμότητα στον τομέα του πνεύματος και του πολιτισμού, καθώς οι πολίτες δε
συνδέονται με δεσμούς αγάπης και ενδιαφέροντος, αλλά αποσκοπούν στην καταστροφή,
στο έγκλημα και την ανώφελη αντίδραση. Απόρροια των παραπάνω δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο, παρά η συστηματική πορεία προς την καταστροφή ή με άλλα λόγια την
οπισθοδρόμηση της ανθρωπότητας.
Ολοκληρώνοντας την πραγμάτευση του θέματος, αξίζει να τονίσει κανείς τις
ανησυχητικές διαστάσεις που έχει λάβει σήμερα η εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς,
ιδιαίτερα από άτομα νεαρής ηλικίας. Αμετάθετο είναι το χρέος του ατόμου να αναζητήσει
εποικοδομητικότερους τρόπους για να εκφράσει τη δυσαρέσκεια του για την κοινωνική
αδικία. Η οριστική επίλυση του προβλήματος, βέβαια, θα επέλθει όταν το άτομο
αντιμετωπίσει τα βαθύτερα και όχι μόνο τα επιφανειακά αίτια του προβλήματος. Για αυτό,
ως μοναδική διέξοδος από τη βίαιη συμπεριφορά διαφαίνεται η στροφή σε ανθρωπιστικές
αξίες και ιδανικά, ένα από τα οποία είναι και η δημιουργία μιας κοινωνίας δικαίου και
ισότητας.

Έκθεση Γ' Λυκείου προτεινόμενο θέμα "Τεχνολογία και Φυσικό Περιβάλλον"

                                       
                                             Τεχνολογία και Ανεργία

  Υπάρχουν διάφορες απόψεις επί του θέµατος και πολύς ο κόπος όσων σκοπεύουν να µας πείσουν για την αναγκαιότητα της αύξησης της ανεργίας µε τη χρήση της τεχνολογίας. Αυτή καθ’ αυτή η τεχνολογία δεν µπορεί παρά να αναπτύσσεται. Όσο η επιστηµονική γνώση αυξάνεται, πράγµα που είναι µέσα στην ίδια τη φύση του ανθρώπου, τόσο περισσότερες εφαρµογές βρίσκει σε αυτό που ονοµάζουµε τεχνολογία. ∆εν µπορούµε να αρνηθούµε την προσπάθεια για αποκάλυψη της φύσης επειδή µπορεί να κάνουµε κακή χρήση των αποτελεσµάτων της. Θεωρώ απαραίτητο να διευκρινιστεί από την αρχή ότι η τεχνολογία από µόνη της δεν επιδρά στην απασχόληση.
    Η ανεργία είναι ένα φαινόµενο που σχετίζεται µε τη διάρθρωση της παραγωγικής διαδικασίας και όχι µε τα εργαλεία που χρησιµοποιούνται σε αυτή. Είναι αποτέλεσµα των παραγωγικών σχέσεων, οι οποίες καθορίζουν την απασχόληση. Μάλιστα η θέση αυτή ισχύει και για την τεχνολογική επανάσταση της πληροφορικής και των επικοινωνιών στις ηµέρες µας. Είναι η φιλοσοφία της χρήσης της τεχνολογίας, ακριβέστερα των µέσων παραγωγής που ενσωµατώνουν υψηλή (για κάθε εποχή) τεχνολογία, η οποία καθορίζει τις επιπτώσεις στην απασχόληση.
   Αν το ζητούµενο είναι η παραγωγή του ίδιου κέρδους, µε την είσοδο της νέας τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία οι θέσεις εργασίας θα περιοριστούν. Αυτό είναι που επιβεβαιώνει και η πράξη, διότι η επιδίωξη είναι το κέρδος. Ένα, πρόσκαιρο κατά τη γνώµη µου, αντίβαρο είναι η επέκταση σε νέες αγορές. Αυτό επιχειρείται µε την παγκοσµιοποίηση σήµερα. Τελικά, όµως, κάποια στιγµή δεν µπορεί παρά να επέλθει κορεσµός, δηλαδή να µην υπάρχουν πλέον άλλες αγορές στις οποίες θα επεκταθούµε, οπότε δηµιουργείται αδιέξοδο. Τα πράγµατα εντείνονται και µε τον ανταγωνισµό, ο οποίος πλέον θα διεξάγεται σε παγκόσµια κλίµακα.
   Ο ανταγωνισµός θα πιέσει για χρήση όλων των µέσων, συµπεριλαµβανοµένων των τεχνολογικών, για συµπίεση του κόστους. Σε αυτή τη λογική του κέρδους, τεχνολογία και ανεργία φαίνεται να συµβαδίζουν. Η τεχνολογία, στην περίπτωση αυτή, εκφυλίζεται σε εργαλείο για µείωση του κόστους. Υπάρχει, όµως, και άλλη χρήση της τεχνολογίας. Για παράδειγµα, µια βιοµηχανία που µολύνει το περιβάλλον µπορεί να εισάγει ένα νέο µηχάνηµα προκειµένου να λιγοστέψει την ανθρώπινη εργασία. Μπορεί, επίσης, να αγοράσει µια διάταξη, µηχανικό ή ηλεκτρονικό σύστηµα συσκευών που προστατεύει το περιβάλλον από τα απόβλητά της. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για χρήση νέας τεχνολογίας στην παραγωγή. Μόνο που στην πρώτη το κέρδος αυξάνεται, ενώ στη δεύτερη όχι. Είναι, λοιπόν, θέµα χρήσης και όχι ύπαρξης της τεχνολογίας.
   Το πρόβληµα έγκειται ασφαλώς στο πώς εξασφαλίζονται και η ανάπτυξη και η ευηµερία. Όσο η ανάπτυξη γίνεται µε ανταγωνιστικούς όρους και συνδέεται µε τη γιγάντωση και τη συνεχιζόµενη επέκταση χωρίς σεβασµό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον τόσο η τεχνολογία θα αποτελεί εργαλείο που δεν θα χρησιµοποιείται µε γνώµονα τον άνθρωπο.
    Οι πολλές δυνατότητες που έχουν οι άνθρωποι στη διάθεσή τους από τις νέες τεχνολογίες δεν σηµαίνουν ότι βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής τους. Ένας άστεγος που ζει κάτω από µια εντυπωσιακή γέφυρα σε µια πόλη όπου όλοι επικοινωνούν ηλεκτρονικά, τι γνώµη λέτε να έχει για την ευηµερία; Πώς νοµίζετε ότι αντιλαµβάνεται την «αναγκαιότητα» της κατάστασής του; Και πώς του ερµηνεύει το σύστηµα την κατάστασή του; Του κατηγορεί την τεχνολογία γενικά και αόριστα και όχι τη χρήση της.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειµένου σε 100 περίπου λέξεις.
Μονάδες 25

Β1. «Είναι η φιλοσοφία της χρήσης της τεχνολογίας … η οποία καθορίζει τις επιπτώσεις
στην απασχόληση». Να σχολιαστεί η παραπάνω άποψη στα πλαίσια µιας παραγράφου.
Μονάδες 10

Β2. Να γραφούν τα συνώνυµα και τα αντώνυµα των παρακάτω λέξεων: ενσωµατώνουν,
επιβεβαιώνει, πρόσκαιρο, εκφυλίζεται, ευηµερία.
Μονάδες 5

Β3 Το παραπάνω κείµενο είναι άρθρο δηµοσιευµένο σε Κυριακάτικη εφηµερίδα. Να
εντοπίσετε τα βασικά γνωρίσµατά του.
Μονάδες 5

Β4 Με ποια νοηµατική σχέση συνδέεται η πρώτη µε τη δεύτερη παράγραφο.
Μονάδες 5

Γ. Η τεχνολογική ανάπτυξη της εποχής µας πρόσφερε απεριόριστες δυνατότητες στον
άνθρωπο και τον βοήθησε να απαλλαγεί από πολλά δεινά. Ταυτόχρονα, όµως, ο
άνθρωπος αντιµετωπίζει ένα πλήθος προβληµάτων που σχετίζονται µε τον πολιτισµό
της µηχανής. Ένα από αυτά είναι η καθοριστική επιρροή της τεχνολογίας στην όξυνση
του οικολογικού προβλήµατος. Σε ηµερίδα που διοργανώνει το σχολείο σου µε θέµα
«Τεχνολογία και Περιβάλλον» αναλαµβάνεις να εκπονήσεις µία εισήγηση µε θέµα τη
συµβολή του πολιτισµού της µηχανής στην καταστροφή αλλά και στην προστασία του
περιβάλλοντος (500-600 λέξεις).
Μονάδες 50

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Θέµα του κειµένου είναι η σχέση τεχνολογίας και ανεργίας. Αρχικά καταρρίπτει την
άποψη που αποδίδει ευθύνες στην τεχνολογία για την ύπαρξη ανεργίας. Στη συνέχεια
συσχετίζει την ανεργία µε τις παραγωγικές διαδικασίες και µε τη φιλοσοφία χρήσης
της τεχνολογίας. Μάλιστα θεωρεί πως οι θέσεις εργασίας θα µειώνονται όσο στόχος
είναι το κέρδος αλλά και εξαιτίας των δεδοµένων που η παγκοσµιοποίηση προκάλεσε.
Επισηµαίνει ξανά την πραγµατική σχέση τεχνολογίας και ανεργίας και παραθέτει
παραδείγµατα που ενοχοποιούν τη χρήση της τεχνολογίας και όχι την ύπαρξή της.
Υποστηρίζει πως η εξέλιξη δεν οδηγεί στην ευηµερία όταν στοχεύει στο κέρδος και όχι
στον άνθρωπο και ολοκληρώνει µε τη διαπίστωση πως η τεχνολογία δεν οδηγεί
απαραίτητα στην ποιότητα ζωής

Β1 Ο τρόπος µε τον οποίο χρησιµοποιούνται τα τεχνολογικά επιτεύγµατα στην
παραγωγική διαδικασία έχει επιδράσει δυσµενώς στα εργασιακά δεδοµένα. Αρχικά,
τα τελειοποιηµένα τεχνολογικά µέσα, στα πλαίσια της εκβιοµηχάνισης της εργασίας,
µπορούν να αντικαταστήσουν ανθρώπινο εργατικό δυναµικό, αυξάνοντας έτσι
δραµατικά τα ποσοστά ανεργίας. Συγκεκριµένα, η εξειδίκευση για την οποία
ευθύνεται κυρίως η τεχνολογία, τυποποίησε και µηχανοποίησε την εργασία σε τέτοιο
βαθµό µε αποτέλεσµα να οδηγήσει στην αλλοτρίωση. Ο αλλοτριωµένος άνθρωπος δεν
αντλεί απ’ την εργασία του το αίσθηµα της χαράς της δηµιουργικότητας, καθώς την
αντιλαµβάνεται ως ένα µέσο καταπίεσης και εξαναγκασµού. Αναπόφευκτα η
αλλοτρίωση στερεί απ’ το άτοµο τη δυνατότητα για ποιότητα ζωής µια και τον
αποµακρύνει από καθετί γόνιµο και δηµιουργικό.

Β2. ενσωµατώνουν = ενστερνίζονται ≠ αποβάλλουν
επιβεβαιώνει = επικυρώνει ≠ διαψεύδει
πρόσκαιρο = παροδικό ≠ διαχρονικό
εκφυλίζεται = αλλοιώνεται ≠ διατηρείται
ευηµερία = ευπραγία ≠ δυστυχία

Β3. Το άρθρο αποτελεί κειµενικό είδος του δηµοσιογραφικού λόγου. Ένα πρώτο, κύριο χαρακτηριστικό του, είναι ο τίτλος (Τεχνολογία και ανεργία) ο οποίος χαρακτηρίζεται
από συντοµία και περιεκτικότητα. Επιπλέον το άρθρο έχει επικαιρικό χαρακτήρα
καθώς αφορµάται από την επικαιρότητα, την οποία σχολιάζει και ερµηνεύει. Το παρόν
άρθρο πραγµατεύεται ένα µείζον θέµα, όπως είναι η σχέση των τεχνολογικών µέσων
µε την ανεργία. Το θέµα δηλώνεται στον πρόλογο ενώ στο κύριο µέρος, προχωρά µε
παραγωγικό τρόπο (προτάσσεται η κύρια θέση και ακολουθεί η ανάπτυξη). Αναφορικά
µε τη γλωσσική ποικιλία παρατηρείται η αναφορική χρήση της γλώσσας καθώς
αποφεύγεται ο προσωπικός και οικείος τόνος. Εξάλλου το άρθρο απέχει σαφώς από τη
λογοτεχνία και κινείται στο χώρο της ερµηνευτικής δηµοσιογραφίας.
(«Ο ανταγωνισµός θα πιέσει για χρήση όλων των µέσων … Είναι λοιπόν θέµα χρήσης
και όχι ύπαρξης της τεχνολογίας»).

Β4. Ο αρθογράφος διατηρεί τη λογική αλληλουχία στο κείµενό του και σε επίπεδο συνοχής
και σε επίπεδο συνεκτικότητας. Ειδικότερα, µεταξύ της πρώτης και της δεύτερης
παραγράφου η νοηµατική σύνδεση (συνεκτικότητα) επιτυγχάνεται µε τον εξής τρόπο.
Αρχικά στην πρώτη παράγραφο ο αρθογράφος καταρρίπτει τη θέση εκείνη που
αποδίδει ευθύνες στην τεχνολογία για την ύπαρξη ανεργίας. Μάλιστα στο τέλος της
πρώτης παραγράφου µε έµφαση δηλώνει ότι από µόνη της η τεχνολογία καµιά
αρνητική επίδραση δεν έχει στην τεχνολογία. Στη συνέχεια στη δεύτερη παράγραφο,
έρχεται να αποκαταστήσει την αλήθεια, προβάλλοντας τα πραγµατικά αίτια της
ανεργίας. Έτσι αυτό που είχε ισχυριστεί στην πρώτη παράγραφο έρχεται τώρα να το
τεκµηριώσει.

Γ. Αγαπητοί συµµαθητές και συµµαθήτριες,
Ένα από τα σηµαντικότερα δεινά µε τα οποία έρχεται αντιµέτωπος ο σύγχρονος κόσµος
είναι και αυτό της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος η οποία επιταχύνεται µε
ραγδαίους ρυθµούς τις τελευταίες δεκαετίες, επιφέροντας ριζικές αλλαγές σε ολόκληρο
τον πλανήτη. Αναµφισβήτητα, για την αρνητική αυτή εξέλιξη ένα σηµαντικό µερίδιο
ευθύνης φέρει η τεχνολογική πρόοδος του αιώνα µας, καθώς τα τεχνικά µέσα που
παρέχει στον άνθρωπο πραγµατώνουν την καταστροφική επέµβασή του στο περιβάλλον.
Αναλυτικότερα:
•Τα προϊόντα που παράγει η τεχνολογία ευθύνονται για τη ατµοσφαιρική µόλυνση:
► Τα µέσα συγκοινωνίας (αυτοκίνητα, µηχανές, αεροπλάνα κ.ά.) είναι κατεξοχήν
υπεύθυνα για την ηχορύπανση, βασικό χαρακτηριστικό της ζωής των σύγχρονων
µεγαλουπόλεων µε αρνητικές επιπτώσεις στη σωµατική και ψυχική υγεία του
ανθρώπου.
► Τεχνολογικά προϊόντα, όπως σπρέι, κλιµατιστικές εγκαταστάσεις, υπερηχητικά
αεροπλάνα, καταστρέφουν το όζον της ατµόσφαιρας και προκαλούν το φαινόµενο
του θερµοκηπίου, τα οποία στη συνέχεια δηµιουργούν τεράστια προβλήµατα σε
ολόκληρο το ζωικό βασίλειο και ιδιαίτερα στον άνθρωπο (καρκίνος), ενώ
ταυτόχρονα επιφέρουν σηµαντικές κλιµατολογικές αλλαγές σε ολόκληρο τον
κόσµο.
► Η έκλυση τεράστιων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα από τις σύγχρονες
βιοµηχανικές µονάδες είναι κυρίως υπεύθυνη για τη δηµιουργία µολυσµένου
νέφους που πλήττει την ατµόσφαιρα των βιοµηχανικών πόλεων αλλά και για την
πρόκληση του φαινοµένου της όξινης βροχής, η οποία καταστρέφει τα ελάχιστα
εναποµείναντα δάση και δηλητηριάζει το έδαφος, το νερό και τις τροφές.
► Οι ατοµικές δοκιµές, τα πυρηνικά εργοστάσια και όπλα, τα ατυχήµατα σε
εργοστάσια τύπου Τσέρνοµπιλ απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες
ραδιενέργειας στην ατµόσφαιρα µε καταστροφικές συνέπειες για το φυσικό
περιβάλλον αλλά κυρίως για τον ίδιο τον άνθρωπο.
•Η τεχνολογική εξέλιξη ευθύνεται παράλληλα και για τη µόλυνση των εδαφών:
► Τα χηµικά λιπάσµατα και τα φυτοοφάρµακα που χρησιµοποιούνται για την αύξηση της
γεωργικής παραγωγής µολύνουν ανεξέλεγκτα το έδαφος και τους καρπούς του
προκαλώντας ανεπανόρθωτες βλάβες στην ανθρώπινη υγεία.
► Πυρηνικά, ραδιενεργά απόβλητα θάβονται στο υπέδαφος µε αποτέλεσµα να
εκπέµπουν ακτινοβολία για πολλά χρόνια, γεγονός που εγκυµονεί τεράστιους
κινδύνους.
► Προϊόντα της βιοµηχανίας, όπως το πλαστικό, δεν αποικοδοµούνται µε τελικό
αποτέλεσµα την «εξάντληση» των αποικοδοµητών.
• Επίσης, ο πολιτισµός της µηχανής είναι κατεξοχήν υπεύθυνος και για τη ρύπανση των
θαλασσών:
► Οι πετρελαιοκηλίδες που δηµιουργούνται από τα ναυτικά ατυχήµατα και τα
πυρηνικά απόβλητα, αν και θάβονται στα βάθη των ωκεανών, ευθύνονται για τον
περιορισµό της θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας.
► Ανάλογη καταστροφική επίδραση στην υδάτινη ζωή έχουν τα βιοµηχανικά απόβλητα, τα λύµατα ανθρώπων και ζώων, τα απορρυπαντικά και τα φυτοφάρµακα
που απολήγουν στα βάθη των θαλασσών.
► Τέλος, η υπερανάπτυξη της τεχνολογίας είχε ως φυσικό επακόλουθο την αλµατώδη
άνοδο του βιοτικού επιπέδου σε ολόκληρο το δυτικό κόσµο και κατ’ επέκταση τη
δηµιουργία ενός τύπου ανθρώπου ο οποίος είναι ανίκανος να αντισταθεί σε
οποιονδήποτε υλικό πειρασµό, καταναλώνει αλόγιστα και εκλαµβάνει τη φύση
ως πηγή κατάλληλη µόνο για εκµετάλλευση.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι η τεχνολογία είναι ένας σύγχρονος «Ιανός», εννοώντας ότι η
τεχνολογική εξέλιξη έχει επιδράσει µέχρι τώρα αρνητικά σε αρκετούς τους τοµείς της
ανθρώπινης δραστηριότητας και ιδιαίτερα καταστροφικά στη σχέση του ανθρώπου µε τη
φύση, παράλληλα όµως εµπεριέχει και τη δυναµική να εξαλείψει τις αρνητικές συνέπειες
που επιφέρει. Όσον αφορά στο φυσικό περιβάλλον η τεχνολογία παρέχει στον άνθρωπο τα
µέσα, για να το προστατέψει αποτελεσµατικά. Ειδικότερα, η συµβολή της τεχνολογίας
στην προστασία του περιβάλλοντος µπορεί να επιτευχθεί µε την:
» Επέκταση της χρήσης οικολογικών µορφών παραγωγής ενέργειας: αιολική,
ηλιακή, γεωθερµική κ.ά. στις αναπτυγµένες χώρες.
» Ενίσχυση των οικονοµικά αναπτυσσόµενων κρατών ώστε να κατασκευάσουν ήπιες,
εναλλακτικές µορφές ενέργειας, αντί για εκείνες της συµβατικής τεχνολογίας.
» Χρήση φίλτρων και γενικότερα αντιρρυπαντικής τεχνολογίας στα βιοµηχανικά
συγκροτήµατα.
» ∆ηµιουργία µονάδων βιολογικού καθαρισµού των λυµάτων στις σύγχρονες
µεγαλουπόλεις.
» Αντικατάσταση των προϊόντων που ευθύνονται για τη διεύρυνση της τρύπας του
όζοντος και το φαινόµενο του θερµοκηπίου µε άλλα φιλικότερα προς το
περιβάλλον (π.χ. σπρέι που δε βλάπτουν το όζον).
» Αλλαγή της τεχνολογίας στους καυστήρες των κατοικιών.
» Χρήση µη ρυπογόνων καυσίµων και διεύρυνση της χρήσης µη ρυπογόνων
αυτοκινήτων.
» ∆ηµιουργία µονάδων ανακύκλωσης στα αστικά κέντρα και καθιέρωση της
ανακύκλωσης των απορριµµάτων των πόλεων.
» Τέλος, εξαιτίας της οικουµενικότητας του οικολογικού προβλήµατος απαραίτητη
κρίνεται η διακρατική συνεργασία για την επέκταση της χρήσης µιας τεχνολογίας
φιλικής προς το περιβάλλον σε ολόκληρο τον κόσµο.
Αναµφισβήτητα, λοιπόν, για την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος µεγάλο
µερίδιο ευθύνης φέρει η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη καθώς και η αλόγιστη χρήση
της τεχνολογίας από το σύγχρονο άνθρωπο. Ωστόσο, ο πολιτισµός της µηχανής παρέχει
ταυτόχρονα τα µέσα για την προστασία της φύσης από την ανθρώπινη εκµετάλλευση.
Εποµένως, η ευθύνη επαφίεται στον ίδιο τον άνθρωπο, οποίος έχει την υποχρέωση αφενός
να προβεί σε µια ορθολογικότερη χρήση των τεχνικών µέσων που έχει στη διάθεσή του
και αφετέρου να αξιοποιήσει τα µέσα αυτά, για να περιορίσει την καταστρεπτική επέµβασή
του στη φύση.
                                                                                               Σας ευχαριστώ που µε ακούσατε.

Έκθεση Γ' Λυκείου Προτεινόμενο θέμα "Η θέση της τέχνης στο εκπαιδευτικό σύστημα"

                                           

                                                   Τέχνη και Φιλοσοφία

   Από τους πρώτους φιλοσοφικούς χρόνους έως σήμερα, ο άνθρωπος της τέχνης και του πολιτισμού θα διερευνά στο διηνεκές το αινιγματικό ερώτημα, αν ο άνθρωπος πρέπει να υπηρετεί την τέχνη ή η τέχνη τον άνθρωπο. Στο διάβα του πολιτισμού ακούσθηκαν ποικίλες κι εξαιρετικές τοποθετήσεις για την τέχνη. Του Πρωταγόρα το: «Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος», του Δημοκρίτου το: «Καλαίσθητον είναι το ευχάριστον», του Ηρακλείτου το: «Η Τέχνη είναι η αρωγός της αρμονίας», του Πλάτωνος το: «Η Τέχνη ακολουθεί την Θεία έμπνευση».
    Όλες οι τέχνες, εικαστικές και σύγχρονες, όπως ο κινηματογράφος, η έβδομη τέχνη, προσδοκούν να εκφράσουν, να εκδηλώσουν την ανωτερότητα του πνεύματος σε μορφή απεικόνισης δηλαδή σε εικόνα, ήχο και αφή. Μ’ αυτές τις τρεις αισθήσεις ο άνθρωπος, το ανώτερο πνευματικώς προϊόν της ύλης, υπηρετεί και μορφοποιεί την Τέχνη από φανταστική και ιδεατή σε σημειολογική, δηλαδή λεκτικώς (λογοτεχνία), ηχητικώς (μουσική), οπτικώς (ζωγραφική, γλυπτική κ.α.). Κορυφαία και σύγχρονη τέχνη είναι ο κινηματογράφος ο οποίος αποτελεί σύζευξη των παραπάνω. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα εισπράττει και συγκεντρώνει διεθνώς το ενδιαφέρον των ανθρώπων της Τέχνης.
    Επιβεβαιώνεται η ρήση του Ηρακλείτου «Πάντα ρει», διότι ο κινηματογράφος ως η έβδομη τέχνη τελικώς εκμαιεύτηκε μέσα από την εγκυμοσύνη του χρόνου της τέχνης και του πολιτισμού, ως η σύνθεση των πρωτογενών τεχνών οι οποίες αντιστοιχούν στις πρώτες και κύριες αισθήσεις – διαύλους της ανθρώπινης συνειδήσεως, δηλαδή την όραση και την ακοή. Αυτός είναι ο μέγας μικρόκοσμος, ο άνθρωπος στοχάζεται, εκδηλώνει και κορυφώνει την Τέχνη σε υψηλότερο επίπεδο πάνω από την φύση, πάνω από τον Θεό, εξυψώνοντάς την στην ζωροαστρική αντίληψη του μεγάλου φιλοσόφου Φρειδερίκου Νίτσε: «Αν ο Θεός υπάρχει, οφείλουμε να τον υπερβούμε», αλλά και στην κλασικώς ιδεαλιστική θεώρηση του Πλάτωνος: «Αφού ο Θεός πήρε την ύλη και την έθεσε με καλλιτεχνικό τρόπο σε τάξη, εμείς ως κατ’ εικόνα του οφείλουμε να καλλιτεχνήσουμε αναλόγως και σύμφωνα με το θείο σχέδιο».
    Η πλατωνική όμως φιλοσοφία κατέχει ιδιαίτερη θέση στην ιστορία της Τέχνης, διότι έφερε σε επαφή τον άνθρωπο με τον Θεό και τον Θεό με τον άνθρωπο. Προβληματισμένος από την νεαρή ήδη ηλικία του, ο Πλάτων διατύπωσε την τριπλή διάσταση της απεικόνισης της Τέχνης: «Του Ποιητή, του Δημιουργού - Κατασκευαστή, του Ζωγράφου». Σύμφωνα με τον Πλάτωνα δηλαδή, η Τέχνη διέπεται κι εκφράζεται με τρεις τρόπους: της ποιήσεως, όπως ένα λουλούδι φύεται μέσα από το κλίμα και τον χρόνο, της δημιουργίας, όπως ένας δημιουργός κατασκευάζει πλαστικά λουλούδια, και τέλος της ζωγραφικής, όπως ένας ζωγράφος μιμείται χρωματο-σχεδιαστικώς σε κάποιον καμβά το λουλούδι!                  Στον προβληματισμό για το νόημα της Τέχνης εντάσσονται κι άλλες πρωτογενείς ή ζυμωμένες θεωρίες από την εξέλιξη του ανθρωπίνου πολιτισμού. Όμως, επειδή αυτές δεν πρωταγωνιστούν στην καλλιτεχνική καλλιέργεια της ανθρώπινης προσωπικότητας και επειδή δεν είχαν ρόλο καθοριστικό στην ιστορία της τέχνης (σουρρεαλισμός, ιρασιοναλισμός, κ.ά.) δεν χρήζουν σημαντικής εξέτασης.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου σε 80-100 λέξεις.

2. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80 -100 λέξεων την άποψη: «ο κινηματογράφος ως η έβδομη τέχνη τελικώς εκμαιεύτηκε μέσα από την εγκυμοσύνη του χρόνου της τέχνης και του πολιτισμού, ως η σύνθεση των πρωτογενών τεχνών, οι οποίες αντιστοιχούν στις πρώτες και κύριες αισθήσεις - διαύλους της ανθρώπινης συνειδήσεως, δηλαδή την όραση και την ακοή».

3. Να εντοπίσετε τον τρόπο πειθούς που χρησιμοποιεί η αρθρογράφος στην 3η παράγραφο του κειμένου.

4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Μία από τις σημαντικότερες επιδιώξεις ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος που θα αποβλέπει στην ολόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, είναι και η επαφή του νέου ανθρώπου, από μικρή ηλικία, με την τέχνη, μέσω της καλλιτεχνικής έκφρασης και της δημιουργίας. Σε άρθρο που θα δημοσιεύσετε στην εφημερίδα του σχολείου σας να αναφερ- θείτε στη θέση που κατέχει η τέχνη στο σημερινό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και στους λόγους που την οδήγησαν στη θέση αυτή (500 - 600 λέξεις).

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Περίληψη

Η αρθρογράφος στο συγκεκριμένο κείμενο αναζητά το νόημα και την
αποστολή της τέχνης λαμβάνοντας υπόψη ρήσεις και απόψεις καταξιωμένων
φιλοσόφων ανά τους αιώνες. Υποστηρίζει ότι η τέχνη, ως ανθρώπινη
δραστηριότητα, είναι η απεικόνιση ενός ανώτερου πνεύματος με τη βοήθεια της
εικόνας, του ήχου και της αφής, όπως συμβαίνει στη λογοτεχνία, στη μουσική,
στη γλυπτική και στις υπόλοιπες τέχνες. Στοιχεία από αυτές τις πρωτογενείς
τέχνες, που αντιστοιχούν και ανταποκρίνονται σε αισθήσεις του ανθρώπου,
συνθέτουν την έβδομη τέχνη, τον κινηματογράφο, ο οποίος οδήγησε την τέχνη
στο ανώτερο σημείο της. Ολοκληρώνοντας τις απόψεις της, η αρθρογράφος
επικαλείται την πλατωνική θεωρία, η οποία παρουσίασε την τέχνη ως τον
συνδετικό κρίκο ανάμεσα στον άνθρωπο και τον θεό.

2. Ανάπτυξη παραγράφου

Ο κινηματογράφος, ως η πιο πρόσφατη από τις τέχνες, ενσωματώνει και
αξιοποιεί στοιχεία από τις υπάρχουσες και γνωστές από την αρχαιότητα τέχνες.
Εκφραστικά μέσα της λογοτεχνίας, του θεάτρου, της ζωγραφικής, της μουσικής,
του χορού, της αρχιτεκτονικής, ακόμα και της γλυπτικής, χρησιμοποιούνται,
άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, για την επίτευξη της
κινηματογραφικής αφήγησης. Πολλά από αυτά τα καλλιτεχνικά μέσα
απευθύνονται στις κύριες ανθρώπινες αισθήσεις, την όραση και την ακοή,
εφόσον ο κινηματογράφος βασίζεται στην αδιάκοπη διαδοχή εικόνων που συνοδεύονται και υποστηρίζονται από ήχους, μουσική και λόγους των
ηθοποιών. Ταυτόχρονα, βασίζεται στην υποκριτική, στη σκηνοθεσία, στη
σκηνογραφία αλλά και στα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας. Σύνθετη
και πλήρης τέχνη λοιπόν ο κινηματογράφος, διαμορφωμένος με κώδικες και
στοιχεία άλλων τεχνών, όπως αυτά τελειοποιούνταν στο πέρασμα πολλών
αιώνων από την καλλιτεχνική ευαισθησία, την εμπειρία και την επινοητικότητα
των ανθρώπων.

3. Τρόπος πειθούς

Η αρθρογράφος στην 3η παράγραφο χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την
επίκληση στην αυθεντία. Για να ενισχύσει την αξιοπιστία των επιχειρημάτων της
επικαλείται τις απόψεις διακεκριμένων φιλοσόφων που έχουν ασχοληθεί με την
Τέχνη και παραθέτει ανάλογα αποσπάσματα. Επικαλείται απόψεις του
Ηρακλείτου, του Φρειδερίκου Νίτσε και του Πλάτωνα για να τεκμηριώσει την
άποψη ότι η τέχνη ακολουθεί ένα θεϊκό σχέδιο.

4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

ΤΙΤΛΟΣ: Η αναζήτηση του «Ωραίου» μέσα στο σχολείο.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αναφορά σε κάποιο γεγονός της πρόσφατης επικαιρότητας, το
οποίο παρέχει την αφορμή για τη σύνταξη του άρθρου. Τέτοιο
γεγονός θα μπορούσε να είναι η απόφαση της ηγεσίας του
Υπουργείου Παιδείας για την αναβάθμιση των καλλιτεχνικών
μαθημάτων στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

α) Ποια είναι η θέση της τέχνης στο σημερινό ελληνικό εκπαιδευτικό
σύστημα.
Η τέχνη στο σημερινό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, χωρίς να είναι πλήρως
εξορισμένη, δεν καταλαμβάνει τη θέση που θα έπρεπε αναλόγως της μεγάλης
αξίας που έχει και της σημαντικής αποστολής που καλείται να εκπληρώσει.
• Αρκετά μαθήματα των οποίων το περιεχόμενο σχετίζονται έμμεσα ή
άμεσα με την τέχνη (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνία, αρχαία
Τραγωδία, Λυρική ποίηση, Θεατρολογία, Ιστορία της τέχνης, Αρχές
Φιλοσοφίας κ.α.) διδάσκονται γρήγορα και αποσπασματικά
αδυνατώντας να εμπνεύσουν και να συγκινήσουν τους μαθητές.
• Οι ώρες καλλιτεχνικών μαθημάτων, όπως η μουσική και η ζωγραφική
είναι ελάχιστες και ο παρεμβατικός τους ρόλος μικρός, είτε επειδή
αφαιρούνται γρήγορα από το ωρολόγιο πρόγραμμα είτε επειδή
αφιερώνονται στη διδασκαλία άλλων μαθημάτων. Επίσης, και οι όποιες
καλλιτεχνικές δραστηριότητες (θεατρικές παραστάσεις,
κινηματογραφικές προβολές, χορωδίες, μουσικές εκδηλώσεις), λίγες
στον αριθμό, διοργανώνονται με πρωτοβουλίες των διδασκόντων και
ολοκληρώνονται στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο των μαθητών.
• Παρατηρούνται ελλείψεις και κενά σε θέσεις ειδικευμένου εκπαιδευτικού
προσωπικού με θεωρητική κατάρτιση και εμπειρία στη διδασκαλία των
καλλιτεχνικών μαθημάτων • Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για την παιδεία και τον
πολιτισμό παραμένουν, παρά τις όποιες αυξήσεις, χαμηλές. Έτσι,
χαμηλές παραμένουν και οι δαπάνες για την εξασφάλιση της αναγκαίας
για την διδασκαλία της τέχνης και την οργάνωση πολιτιστικών
εκδηλώσεων υλικοτεχνικής υποδομής.
• Η υποβάθμιση της αισθητικής ξεκινά (και) από την κατασκευή και την
εμφάνιση κάποιων, ευτυχώς όχι των περισσότερων πλέον, σχολικών
εγκαταστάσεων - κτιρίων. Το περιβάλλον, εσωτερικό ή ευρύτερο, σε
αυτές αποτρέπει από τη διαδικασία της μάθησης και προδιαθέτει
αρνητικά μαθητές και διδάσκοντες.

β) Παράγοντες στους οποίους οφείλεται η υποβάθμιση της τέχνης στο
ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

• Η συνεχής υποχώρηση των ανθρωπιστικών αξιών και των ανθρωπιστικών
παραμέτρων του πολιτισμού και της παιδείας, τάση η οποία είναι διεθνής και στην οποία σε κάποιο βαθμό υπακούει και το ελληνικό
εκπαιδευτικό σύστημα. Συνακόλουθα, ενθαρρύνεται η συστηματική
στροφή σε σπουδές που ανταποκρίνονται σε άμεσα στις ανάγκες της
ελεύθερης αγοράς και της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Μέσα σε
ένα τέτοιο κλίμα, η καλλιέργεια του Ωραίου περιθωριοποιείται και
υποβαθμίζεται.
• Ο χρησιμοθηρικός προσανατολισμός του ελληνικού εκπαιδευτικού
συστήματος. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, σαφώς
εξετασιοκεντρικό, δείχνει να είναι προσανατολισμένο όχι τόσο στη
διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων αλλά στην επίτευξη
καλής βαθμολογίας μέσα από πολλές εξετάσεις και την εισαγωγή των
νέων στις ανώτερες πανεπιστημιακές σχολές.
• Η αυθεντική τέχνη στο σημερινό σχολείο όμως περιθωριοποιείται,
καθώς συνθλίβεται στη γενικότερη πολιτιστική έκπτωση, όπως αυτή
αναπαράγεται και τροφοδοτείται από διάφορες πηγές και εμφανίζεται
με διάφορες μορφές, την ευτέλεια, την ασημαντότητα, την
προχειρότητα, την εμπορευματοποίηση.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Χωρίς να αγνοούνται τα σημαντικά βήματα προόδου και οι ευγενείς
προθέσεις των αρμοδίων στη χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής,
φαίνεται ότι το ιδανικό του Πλάτωνα, ότι δηλαδή η τέχνη θα πρέπει
να είναι αναγκαίος όρος ενός εκπαιδευτικού συστήματος δείχνει να
είναι μακρινό.

Ποιες είναι οι μαθησιακές δυσκολίες

Σύμφωνα με το εθνικό Ινστιτούτο Υγείας της Αμερικής (National Institute of Health in U.S.A.) περίπου 15% του πληθυσμού έχει κάποια μαθησιακή δυσκολία, κυρίως με συμπτώματα στη γραφή και στην ανάγνωση. Η ίδια κατάσταση εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες, χώρες αλλά και σε όλα τα κοινωνικο – οικονομικά στρώματα.

Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν έχουν σχέση με τη νοημοσύνη ενός παιδιού και προέρχονται από μια διαφορετικότητα στον εγκέφαλο, η οποία επηρεάζει τη λήψη, την επεξεργασία και την επικοινωνία μιας πληροφορίας. Με απλά λόγια, τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες βλέπουν, ακούν και καταλαβαίνουν τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο.

Οι πιο συνηθισμένοι τύποι γενικών μαθησιακών δυσκολιών είναι:

  1. ΔΥΣΛΕΞΙΑ

Δυσκολία στην επεξεργασία της γλώσσας:

προβλήματα στην ανάγνωση, γραφή, ορθογραφία, χρήση σημείων στίξης, κατανόηση, αντιστροφή γραμμάτων/αριθμών, μνήμη, αντιγραφή, λεξιλόγιο, οργάνωση ιδεών, εκμάθηση αλληλουχιών, αφήγηση ιστορίας, οργάνωση χρόνου & μελέτης, κλπ.

  2. ΔΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ

Δυσκολία στην απόκτηση ορθογραφημένης γραφής:

αδυναμία εφαρμογής κανόνων ορθογραφίας, παραλείψεις ή προσθέσεις γραμμάτων και συλλαβών.

  3. ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ

Δυσκολία στη γραφή:

δυσανάγνωστη γραφή, απουσία σημείων στίξης, απουσία κενών μεταξύ λέξεων,  κλπ.

  4. ΔΥΣΑΡΙΘΜΗΣΙΑ

Δυσκολία σε μαθηματικούς υπολογισμούς:

προβλήματα στην επίλυση ασκήσεων, αναγνώριση μαθηματικών συμβόλων, κατανόηση μαθηματικών όρων, απομνημόνευση της προπαίδειας, αντίληψη ποσοτήτων, προσανατολισμό, σειροθέτηση αριθμών, διαχείριση χρημάτων κλπ.

Πανελλαδικές 2012: Δραστική μείωση στον αριθμό των εισακτέων σε ΑΕΙ και ΤΕΙ

Δραστική μείωση στον αριθμό των εισακτέων σε 80 πανεπιστημιακές σχολές σχεδιάζει για φέτος το υπουργείο Παιδείας, ενώ ο αριθμός των θέσεων για τους νέους φοιτητές με δυσκολία θα πλησιάσει τις 70.000.

Σύμφωνα με το Έθνος, στο επίκεντρο της μείωσης των θέσεων θα βρεθούν σχολές, όπως οι στρατιωτικές, οι αστυνομικές, αλλά και σχολές όπως οι παιδαγωγικές, ιστορίας, φυσικής, χημείας, μαθηματικών, φιλολογίας, φιλοσοφίας κ.ά., οι ιατρικές, οι πολυτεχνικές της περιφέρειας και τα ξενόγλωσσα τμήματα.

Το ίδιο θα ισχύει και για τμήματα των ΤΕΙ. Ο τελικός αριθμός θα ανακοινωθεί λίγο πριν από τις Πανελλαδικές Εξετάσεις του Μαΐου και βέβαιο θεωρείται πως θα είναι ο μικρότερος της τελευταίας δεκαετίας.

ΤΑ ΝΕΑ