" Έλληνας μαθητής βραβεύεται από την Google "

Η Google βράβευσε Έλληνα μαθητή που σχεδίασε ειδικά γυαλιά που αντικαθιστούν μπαστούνι τυφλών.

Μια επαναστατική συσκευή που μπορεί να βοηθήσει άτομα με προβλήματα όρασης δημιούργησε ένας μαθητής Λυκείου από την Άρτα.

Ο Άγγελος Γκέτσης σχεδίασε και κατασκεύασε ειδικά γυαλιά που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν το λευκό μπαστούνι των τυφλών. Μάλιστα η εφεύρεση του νεαρού ξεχώρισε σε διεθνή διαγωνισμό της Google κατακτώντας το πρώτο βραβείο στην Ελλάδα και μία από τις κορυφαίες θέσεις στον κόσμο.

Ο διαδικτυακός κολοσσός βράβευσε πρόσφατα τον Αρτινό μαθητή σε ειδική εκδήλωση, στο πλαίσιο του διαγωνισμού Google Science Fair 2014, που απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 13 έως 18 ετών.

Τα ειδικά γυαλιά που κατασκεύασε αναδείχθηκαν το κορυφαίο πρότζεκτ στο ελληνικό σκέλος του διαγωνισμού και απέσπασαν το πρώτο βραβείο (local price) στην Ελλάδα. Παράλληλα κατετάγησαν ανάμεσα στις έξι καλύτερες εργασίες σε όλη την Ευρώπη και στις 32 καλύτερες σε όλο τον κόσμο

24 Ιουνίου έως 14 Ιουλίου τα μηχανογραφικά...Από 18 Ιουνίου οι κωδικοί

Από την Τρίτη 24-6-2014 ως και τη Δευτέρα 14-7-2014, οι υποψήφιοι ΓΕΛ και ΕΠΑΛ μπορούν να επισκέπτονται την ηλεκτρονική διεύθυνση http://exams.it.minedu.gov.gr και να υποβάλλουν ηλεκτρονικά το Μηχανογραφικό Δελτίο (Μ.Δ.). Επίσης από τις 18 Ιουνίου μπορούν να μεταβούν στα Λύκεια για να βγάλουν τους κωδικούς για το μηχανογραφικό.
Υπενθυμίζεται ότι η προθεσμία είναι αποκλειστική και μετά την παρέλευσή της κανένας υποψήφιος δεν θα μπορεί να οριστικοποιήσει το Μ.Δ. Από τις 24-6-2014 οι υποψήφιοι θα μπορούν να κάνουν μόνο πρόχειρο Μ.Δ. (Προσωρινή Αποθήκευση) και μετά την ανακοίνωση των βαθμών των ΓΕΛ ή των ΕΠΑΛ αντίστοιχα, θα μπορούν να κάνουν την τελική Οριστικοποίηση του Μ.Δ.
Ειδικότερα σύμφωνα με την εγκύκλιο του υπουργείου Παιδείας ισχύουν τα ακόλουθα:
Α1. Διαδικασία υποβολής Μηχανογραφικού Δελτίου (Μ.Δ.).
Οι υποψήφιοι που ενδιαφέρονται να υποβάλουν Μ.Δ. θα απευθυνθούν στο Λύκειό τους από την Τετάρτη 18 Ιουνίου και μετά για να αποκτήσουν προσωπικό κωδικό ασφαλείας (password). Στη συνέχεια και μετά τις 24 Ιουνίου θα μπορούν να επισκέπτονται την ηλεκτρονική διεύθυνση http://exams.it.minedu.gov.gr και να υποβάλλουν το Μ.Δ. σε
συγκεκριμένη προθεσμία: αρχικά κάνοντας κάποιες προσωρινές προτιμήσεις (Προσωρινή Αποθήκευση) και τελικά την οριστική υποβολή (Οριστικοποίηση) μετά την ανακοίνωση των βαθμών των ΓΕΛ ή των ΕΠΑΛ αντίστοιχα. Μέσα στην προθεσμία, εφόσον κάποιος υποψήφιος μετανιώσει και θέλει να τροποποιήσει το Μ.Δ., απευθύνεται στο Λύκειό του,ακυρώνεται το ήδη οριστικοποιημένο Μ.Δ. και υποβάλλει εκ νέου Μ.Δ. (βλ. παρ. Δ2).
Α2. Προθεσμία υποβολής Μηχανογραφικού Δελτίου.
Από την Τρίτη 24-6-2014 ως και τη Δευτέρα 14-7-2014, οι υποψήφιοι ΓΕΛ και ΕΠΑΛ μπορούν να επισκέπτονται την ηλεκτρονική διεύθυνση http://exams.it.minedu.gov.gr και να υποβάλλουν ηλεκτρονικά το Μηχανογραφικό Δελτίο (Μ.Δ.).
Υπενθυμίζεται ότι η προθεσμία είναι αποκλειστική και μετά την παρέλευσή της κανένας υποψήφιος δεν θα μπορεί να οριστικοποιήσει το Μ.Δ. Από τις 24-6-2014 οι υποψήφιοι θα μπορούν να κάνουν μόνο πρόχειρο Μ.Δ. (Προσωρινή Αποθήκευση) και μετά την ανακοίνωση των βαθμών των ΓΕΛ ή των ΕΠΑΛ αντίστοιχα, θα μπορούν να κάνουν την τελική Οριστικοποίηση του Μ.Δ.
Α3. Στάδια υποβολής Μηχανογραφικού Δελτίου.
Με τον προσωπικό κωδικό ασφαλείας (password) και τον 8ψήφιο κωδικό εξετάσεων, οι υποψήφιοι μπορούν να επισκέπτονται την ηλεκτρονική διεύθυνση http://exams.it.minedu.gov.gr. Εκεί μπορούν να βρουν τον αριθμό εισακτέων, βάσεις παλιότερων ετών, συχνές ερωτήσεις, το έντυπο Μ.Δ. με τις οδηγίες του και φυσικά το ηλεκτρονικό Μ.Δ . Με την είσοδο στο ηλεκτρονικό Μ.Δ., βλέπουν προσυμπληρωμένα τα στοιχεία τους και στη συνέχεια τα τμήματα, ταξινομημένα ανά πεδίο (για τους υποψηφίους ΓΕΛ και ΕΠΑΛ-Β΄) ή ανά τομέα (για τους υποψηφίους ΕΠΑΛ-Α΄).

Αφού κάνουν μια πρώτη επιλογή με κάποιες προτιμήσεις, αρχικά πρέπει να επιλέξουν Προσωρινή Αποθήκευση. Αυτή τη διαδικασία της Προσωρινής Αποθήκευσης μπορούν να την κάνουν όσες φορές θέλουν, μέχρι να νιώσουν έτοιμοι.

Στην τελική τους επίσκεψη, θα περάσουν πάλι όλα τα πρώτα βήματα, αν θέλουν θα αλλάξουν πάλι κάποιες προτιμήσεις τους και θα φτάσουν στο τελικό βήμα της Οριστικοποίησης, μετά την ανακοίνωση των βαθμών. Μετά την Οριστικοποίηση, που πρέπει να γίνει μέσα στην προθεσμία, οι υποψήφιοι δεν μπορούν να αλλάξουν το Μ.Δ. (πλην εξαίρεσης παρ. Δ2) Με την Οριστικοποίηση, το Μ.Δ. αποκτά πλέον αριθμό πρωτοκόλλου (πάνω δεξιά στη σελίδα) και πρέπει αυτό το οριστικοποιημένο Μ.Δ. να το εκτυπώσουν ή/και να το αποθηκεύσουν στον υπολογιστή τους. Σε όλες τις ανωτέρω διαδικασίες, η ηλεκτρονική εφαρμογή με ένα φιλικό στο χρήστη περιβάλλον, δίνει συνέχεια οδηγίες για τα βήματα του υποψηφίου.

Για τη διαδικασία και την υποβολή του Μ.Δ., οι εκπαιδευτικοί των Λυκείων θα παρέχουν υποστήριξη στους υποψηφίους και θα διατίθεται κάποιος υπολογιστής του σχολείου, αν αυτό ζητηθεί.

ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΓΕΛ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄)
Β1. Δικαιούχοι υποβολής Μ.Δ. ΓΕΛ και ΕΠΑΛ-Β΄
Δικαίωμα να υποβάλουν φέτος μηχανογραφικό δελτίο ΓΕΛ και ΕΠΑΛ-Β΄ έχουν οι :
α) Υποψήφιοι που υπέβαλαν Αίτηση-Δήλωση και συμμετείχαν στις πανελλαδικές εξετάσεις του 2014. β) Υποψήφιοι ΓΕΛ και ΕΠΑΛ Β΄ που απέκτησαν Βεβαίωση Πρόσβασης ημερήσιου ΓΕΛ ή ΕΠΑΛ Β΄ κατά τα έτη 2012 ή 2013, οι οποίοι διεκδικούν το 10% των θέσεων εισακτέων, χωρίς νέα εξέταση.
Η δημιουργία του κωδικού ασφαλείας (password) από όλους τους ανωτέρω υποψηφίους για υποβολή μηχανογραφικού δελτίου, θα γίνεται στα Λύκεια ως εξής :
Όσοι υποψήφιοι (μαθητές και απόφοιτοι) υπέβαλαν Αίτηση-Δήλωση για συμμετοχή στις πανελλαδικές εξετάσεις του 2014 των ΓΕΛ ή ΕΠΑΛ-Β΄, θα απευθυνθούν στο αντίστοιχο ΓΕΛ ή ΕΠΑΛ.
Όσοι απόφοιτοι- κάτοχοι βεβαίωσης πρόσβασης 2012 ή 2013 από ημερήσιο ΓΕΛ ή ημερήσιο ΕΠΑΛ (ομάδα Β΄) θα υποβάλουν μηχανογραφικό δελτίο για το 10% των θέσεων εισακτέων χωρίς νέα εξέταση, θα απευθυνθούν σε οποιοδήποτε ημερήσιο ΓΕΛ ή ΕΠΑΛ, κατά προτίμηση στο πλησιέστερο στην κατοικία τους ή εκείνο της αποφοίτησής τους.
Τέλος, όσοι απόφοιτοι με την Αίτηση-Δήλωση του Φεβρουαρίου δήλωσαν υποψηφιότητα για το 90% των θέσεων (με νέα εξέταση), δεν ανακάλεσαν την Αίτηση-Δήλωση πριν τις εξετάσεις και τελικά δεν προσήλθαν στις πανελλαδικές εξετάσεις ΓΕΛ σε κανένα μάθημα, μετά την ανακοίνωση των βαθμών των πανελλαδικών εξετάσεων ΓΕΛ προσέρχονται στο Λύκειό τους, για να τους επιστραφεί η Βεβαίωση Πρόσβασης, ώστε να υπαχθούν τελικά στο ποσοστό του 10% των θέσεων, χωρίς νέα εξέταση.
Β2. Δικαιολογητικά για τον κωδικό ασφαλείας
Οι υποψήφιοι ΓΕΛ και ΕΠΑΛ-Β΄ για το 90% για να δημιουργήσουν προσωπικό κωδικό ασφαλείας (password), θα επιδεικνύουν στο Λύκειό τους το δελτίο εξεταζομένου ή την αστυνομική τους ταυτότητα. Σε περίπτωση εξουσιοδοτημένου από τον υποψήφιο εκπροσώπου, θα κατατίθεται στο Λύκειο η πρωτότυπη εξουσιοδότηση, θεωρημένη για το γνήσιο της υπογραφής από αρμόδια αρχή.
Οι υποψήφιοι ΓΕΛ και ΕΠΑΛ-Β΄ για το 10% για να δημιουργήσουν προσωπικό κωδικό ασφαλείας (password), θα επιδεικνύουν στο Λύκειο την πρωτότυπη Βεβαίωση Πρόσβασης και την αστυνομική τους ταυτότητα. Σε περίπτωση εξουσιοδοτημένου από τον υποψήφιο εκπροσώπου, θα κατατίθεται στο Λύκειο η πρωτότυπη εξουσιοδότηση, θεωρημένη για το γνήσιο της υπογραφής από αρμόδια αρχή.
Εξυπακούεται, ότι προϋπόθεση για τη συμμετοχή στη διαδικασία επιλογής είναι η απόκτηση-κατοχή τίτλου απόλυσης και Βεβαίωσης Πρόσβασης για τους υποψηφίους ΓΕΛ και ΕΠΑΛ-Β΄.
Ένας επιπλέον έλεγχος από τους Δ/ντές των Εσπερινών ΓΕΛ θα γίνεται για τους υποψηφίους εσπερινών ΓΕΛ.
Πιο συγκεκριμένα, όταν ο υποψήφιος αυτός προσέρχεται στο εσπερινό ΓΕΛ, προκειμένου να δημιουργήσει προσωπικό κωδικό ασφαλείας (password), θα ζητείται από τον υποψήφιο βεβαίωση του οικείου σχολείου από την οποία να προκύπτει ότι φοίτησε και τις δύο τελευταίες τάξεις στο Εσπερινό Λύκειο (απαιτείται πλήρης φοίτηση για όσους έλαβαν απολυτήριο από το σχολικό έτος 2012-2013 και εφεξής), εκτός αν υπάγεται σε εξαιρέσεις, οπότε αντί της βεβαίωσης φοίτησης υποβάλλει κατά περίπτωση:
ι. Ληξιαρχική πράξη θανάτου του ενός τουλάχιστον των γονέων ή
ιι. Απόφαση πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας υγειονομικής επιτροπής από την οποία να προκύπτει η άνω του 67% αναπηρία του ενός τουλάχιστον των γονέων ή του γονέα που έχει την επιμέλειά του ή
ιιι. Βεβαίωση οικείου Λυκείου από την οποία να προκύπτει ότι ενεγράφη στην τελευταία τάξη του Εσπερινού Λυκείου μετά τη συμπλήρωση του 25ου έτους της ηλικίας του ή
ιv. Βεβαίωση οικείου φορέα ότι κατά τη διάρκεια της φοίτησής του στην τελευταία τάξη του Εσπερινού Λυκείου ακολουθούσε πρόγραμμα απεξάρτησης το οποίο λειτουργούσε τις προμεσημβρινές ώρες της ημέρας.
Αν δεν προσκομίζει κάτι από τα ανωτέρω, δεν θα του αποδίδεται προσωπικός κωδικός ασφαλείας (password).
ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Α΄)
Γ1. Απόκτηση κωδικού ασφαλείας (password) από τους υποψηφίους ΕΠΑΛ (ομάδα Α΄).
Δικαίωμα να υποβάλουν φέτος μηχανογραφικό δελτίο έχουν οι :
α)Υποψήφιοι ΕΠΑ.Λ (Ομάδα Α΄) που υπέβαλαν Αίτηση-Δήλωση και συμμετείχαν στις πανελλαδικές εξετάσεις των ΕΠΑ.Λ (Ομάδα Α΄) του 2014.
β) Υποψήφιοι που έλαβαν μέρος και συμμετείχαν στη διαδικασία επιλογής των πανελλαδικών εξετάσεων ημερησίων ΕΠΑ.Λ (Ομάδα Α΄) κατά τα έτη 2012 ή 2013, οι οποίοι διεκδικούν το 10% των θέσεων εισακτέων, χωρίς νέα εξέταση.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι υποψήφιοι που συμμετείχαν στις Πανελλαδικές Εξετάσεις ημερησίων ΕΠΑ.Λ (Ομάδα Α΄) των ετών 2012 ή 2013 και επιθυμούν να είναι υποψήφιοι για το 10% των θέσεων εισακτέων για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις έτους 2014, οφείλουν να γνωρίζουν ότι συμμετέχουν με τη βαθμολογία που πέτυχαν κατά την τελευταία τους εξέταση στα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα (2 γενικής παιδείας-2 ειδικότητας) και τα ειδικά μαθήματα, χωρίς να εξεταστούν ξανά σε κάποιο από τα προηγούμενα και μπορούν να δηλώσουν στο Μηχανογραφικό Δελτίο έτους 2014, μόνο τα τμήματα του Τομέα με τον οποίο ήταν υποψήφιοι κατά την τελευταία τους εξέταση (Πανελλαδικές εξετάσεις ημερησίων ΕΠΑ.Λ (Ομάδα Α΄) των ετών 2012 ή 2013).
Η δημιουργία του κωδικού ασφαλείας (password) από όλους τους ανωτέρω υποψηφίους για υποβολή μηχανογραφικού δελτίου, θα γίνεται στα Λύκεια ως εξής :
1) Όσοι υποψήφιοι – μαθητές και απόφοιτοι – υπέβαλαν Αίτηση-Δήλωση για συμμετοχή στις πανελλαδικές εξετάσεις ΕΠΑ.Λ (Ομάδα Α΄) έτους 2014, θα απευθυνθούν στο ΕΠΑ.Λ υποβολής της Αίτησης-Δήλωσης.
2 )Όσοι απόφοιτοι διεκδικούν το 10% των θέσεων εισακτέων χωρίς νέα εξέταση, θα απευθυνθούν σε οποιοδήποτε ημερήσιο ΕΠΑ.Λ, κατά προτίμηση στο πλησιέστερο στην κατοικία τους ή εκείνο της αποφοίτησής τους.
Όσοι απόφοιτοι υπέβαλαν Αίτηση-Δήλωση το Φεβρουάριο αλλά δεν έκαναν ανάκληση και παράλληλα δεν προσήλθαν σε ΚΑΝΕΝΑ από τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα κατά τις πανελλαδικές εξετάσεις ημερησίων ΕΠΑ.Λ (Ομάδα Α΄) εφόσον επιθυμούν να διεκδικήσουν το 10% των θέσεων εισακτέων χωρίς νέα εξέταση, θα απευθυνθούν ξανά στο ΕΠΑ.Λ υποβολής της Αίτησης-Δήλωσης, μετά την ανακοίνωση των βαθμών των πανελλαδικών εξετάσεων ΕΠΑ.Λ.
Γ2. Δικαιολογητικά για τον κωδικό ασφαλείας
Οι υποψήφιοι ΕΠΑ.Λ (Ομάδα Α΄) για το 10% για να δημιουργήσουν προσωπικό κωδικό ασφαλείας (password), θα επιδεικνύουν στο Λύκειο τον πρωτότυπο τίτλο απόλυσης (απολυτήριο ΕΠΑ.Λ, πτυχίο Β΄ κύκλου ΤΕΕ, ΤΕΛ και Ναυτικών Λυκείων).Σε περίπτωση εξουσιοδοτημένου από τον υποψήφιο εκπροσώπου, θα κατατίθεται στο Λύκειο η πρωτότυπη εξουσιοδότηση, θεωρημένη για το γνήσιο της υπογραφής από αρμόδια αρχή.
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
Δ1. Ειδικές κατηγορίες υποψηφίων
Την ίδια περίοδο που όλοι οι υποψήφιοι θα προσέλθουν στο Λύκειό τους για να αποκτήσουν προσωπικό κωδικό ασφάλειας (password), προσέρχονται και οι κατωτέρω υποψήφιοι με τα δικαιολογητικά τους για έλεγχο, αν τυχόν ανήκουν σε κάποια από τις δύο παρακάτω ειδικές κατηγορίες υποβάλλοντας σχετική αίτηση:
1. Οι υποψήφιοι εκκλησιαστικών Λυκείων διεκδικούν επιπλέον θέσεις μόνο στις Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες, ενώ στα υπόλοιπα τμήματα και σχολές διεκδικούν τις ίδιες θέσεις με τους υπόλοιπους υποψηφίους. Οι μαθητές της τελευταίας τάξης εκκλησιαστικών Λυκείων χαρακτηρίζονται από τον (Υπο)Διευθυντή του Λυκείου ως ειδική κατηγορία χωρίς να προσκομίσουν στο Λύκειό τους κανένα απολύτως δικαιολογητικό, ενώ οι απόφοιτοι εκκλησιαστικών Λυκείων, προσκομίζουν αντίγραφο βεβαίωσης πρόσβασης, απ΄ όπου προκύπτει ότι αποφοίτησαν από εκκλησιαστικό Λύκειο.
2. Οι Έλληνες πολίτες μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης που είναι κάτοχοι Βεβαίωσης Πρόσβασης του έτους 2012 ή 2013 (για το 10%) ή όσοι συμμετέχουν στις πανελλήνιες εξετάσεις 2014 των ΓΕΛ ή ΕΠΑΛ (ομάδες Α΄ ή Β΄) εντάσσονται σε ειδική κατηγορία υποψηφίων. Οι υποψήφιοι αυτοί, πρέπει να προσκομίσουν στο Λύκειο βεβαίωση Δήμου του Νομού Ξάνθης, Ροδόπης ή Έβρου, στα δημοτολόγια του οποίου είναι γραμμένοι. Αν έχουν μετεγγραφεί σε άλλο Δήμο άλλης περιοχής τότε πρέπει από τη βεβαίωση του συγκεκριμένου Δήμου να προκύπτει ότι μετεγγράφηκαν σ’ αυτόν από Δήμο των ανωτέρω Νομών. Μετά τον έλεγχο της ανωτέρω βεβαίωσης, χαρακτηρίζονται από τον (Υπο)Διευθυντή του Λυκείου ως ειδική κατηγορία.
Δ2. Αναίρεση Οριστικοποίησης – εκ νέου Οριστικοποίηση.
Με τις διατάξεις της Φ.253/21812/Β6/2013 Υ.Α.(ΦΕΚ 358 Β΄/2013), ο υποψήφιος (ο ίδιος ή νόμιμα εξουσιοδοτημένος εκπρόσωπος), μέσα στην προθεσμία υποβολής, ακόμα και αν έχει ήδη οριστικοποιήσει το Μ.Δ., μπορεί να προσέλθει στο Λύκειο, στο οποίο απέκτησε το password και να υποβάλει σχετική αίτηση (με πρωτόκολλο του Λυκείου), ζητώντας να αναιρεθεί το ήδη οριστικοποιημένο Μ._. Ο εντεταλμένος για την ηλεκτρονική εφαρμογή εκπαιδευτικός θα μπαίνει στην εφαρμογή και θα αποδεσμεύει τον υποψήφιο, αναιρώντας-ακυρώνοντας το ήδη οριστικοποιημένο Μ.Δ. Από εδώ και πέρα, το Μ.Δ. θα εμφανίζεται μόνο προσωρινά αποθηκευμένο (και ΟΧΙ οριστικοποιημένο). Ο υποψήφιος λοιπόν θα πρέπει να ξαναμπεί στην εφαρμογή εντός των συγκεκριμένων ημερομηνιών, να τροποποιήσει το Μ.Δ. και να το Οριστικοποιήσει εκ νέου (αυτό το τελικό Μ.Δ. θα αποκτήσει αυτόματα νέο αριθμό πρωτοκόλλου), γιατί αλλιώς δεν θα έχει Μ.Δ.

Ήρωας κόμικς ένα άτομο με αναπηρία

Η εταιρεία Archie Comics ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας νέας ηρωίδας που ονομάζεται Harper κι έρχεται να συμπληρώσει την παρέα των Archie, Jughead, Betty, Veronica και Reggie στη φανταστική πόλη Riverdale.

Η Harper είναι μια δυναμική κοπέλα σε αμαξίδιο. Όπως αναφέρουν οι δημιουργοί η Harper είναι μια προσπάθεια να προσεγγιστεί η σύγχρονη ζωή μέσα από το κόμικ. Ο Jon Goldwater, διευθύνων σύμβουλος και εκδότης του Archie Comics, δήλωσε πως η αναπηρία είναι ένα μόνο μέρος της ιστορίας.

Η ιδέα της δημιουργίας του συγκεκριμένου χαρακτήρα ήρθε από ένα μικρό φανατικό θαυμαστή του Archie Comics που έγραψε ένα γράμμα στην εταιρεία και τους ζητούσε έναν ήρωα σαν αυτόν. Η πρώτη εμφάνιση της Harper θα είναι στο "Archie" Νο 656, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Ιουνίου.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑ 2014

Α.1.
1. Σελ. σχολ. 42: «Καθώς η κατοχή γης... κοινωνικές συνθήκες» (συμπλ. μετά τη
βιομηχανική επανάσταση).
2. Σελ. σχολ. 86-89: «Το 1909 συντελείται...επιδιώξεις του».
3. Σελ. σχολ. 96: «Η Συνθήκη των Σεβρών...απτή πραγματικότητα» και σελ. 144
«Μεταξύ άλλων...περιοχής στην Ελλάδα».
Α.2.
1. ΛΑΘΟΣ
2. ΣΩΣΤΟ
3. ΣΩΣΤΟ
4. ΣΩΣΤΟ
5. ΛΑΘΟΣ
Β.1. α) Σελ. σχολ.84: «Η οργάνωση των κομμάτων ήταν εμφανής...υπέρ της εκλογικής τους
περιφέρειας».

β) Σελ. σχολ.84: «Αντίθετα με άλλες χώρες της Ευρώπης...ενεργού πληθυσμού».

Β.2. α) Σελ. σχολ.251: «Η πρόταση του Ελ. Βενιζέλου (συμπλ. να παραχωρηθεί ο Πόντος
στην
υπό ίδρυση Αρμενική Δημοκρατία)...υπέρ του λαού σας¨».

β) Σελ. σχολ.252-253: «Παρά το αρνητικό κλίμα (συμπλ. μετά τη Συνδιάσκεψη του
Λονδίνου)...του ίδιου έτους».

Γ.1
α)
 Εκλογές Νοεμβρίου 1910
• Ιστορικές γνώσεις : Σελ. σχολ. 90 «Ο Βενιζέλος πήρε εντολή....Νοεμβρίου
1910».
Συσχετισμός δυνάμεων πριν τις εκλογές του Νοεμβρίου
• Πληροφορίες παραθέματος Κείμενο Α
 Αποχή των τριών ισχυρότερων κομματικών μηχανισμών
 Συνειδητοποίηση πολιτικού αδιεξόδου από παλαιά κόμματα
 Ελπίδα ανάκαμψης στο μέλλον
 Ελπίδα για πολιτική φθορά του Βενιζέλου

Αποτελέσματα εκλογών Νοεμβρίου 1910
 
• Ιστορικές γνώσεις : Σελ. σχολ. 90 «Οι φιλελεύθεροι κέρδισαν τη
συντριπτική...μεταρρυθμιστικό του έργο».
Εκλογές Μαρτίου 1912
• Ιστορικές γνώσεις : Σελ. σχολ. 91 «Το ρεύμα που είχε....κοινωνικών
προβλημάτων».

Συσχετισμός δυνάμεων μετά τις εκλογές του Μαρτίου 1912
• Πληροφορίες παραθέματος Κείμενο Β 1η
 §
 Θρίαμβος Βενιζέλου
 Οριακή εκλογή αρχηγών αντιπολίτευσης
 Εμφάνιση νέων αντιπολιτευόμενων πολιτικών, όπως Γούναρης,
Τσαλδάρης, Δημητρακόπουλος
β)
• Ιστορικές γνώσεις : Σελ. σχολ. 219 «Ο Βενιζέλος ως πρωθυπουργός της
Ελλάδας...στις 12 Οκτωβρίου του 1912»
• Πληροφορίες παραθέματος Κείμενο Β 3η
-4η
 §
 Ήττα κόμματος Βενιζέλου στην Κρήτη
 Κατηγορηματική άρνηση Βενιζέλου για είσοδο στην ελληνική Βουλή για την
αποφυγή πολεμικής αναμέτρησης με την Τουρκία
Δ.1
Πρόλογος: Σελ. σχολ.166 Η Μικρασιατική καταστροφή...νεοελληνικού έθνους».
α) Ιστορικές γνώσεις: Σελ. σχολ.166-167 «Σημαντικότερες ήταν οι επιπτώσεις...εθνικό
κορμό».
• Πληροφορίες παραθέματος Κείμενο Α
 Στη Θράκη το ελληνικό στοιχείο φτάνει το 62% το 1924
 Δήλωση Βενιζέλου για ομοιογένεια ελληνικού κράτους

• Πληροφορίες παραθέματος Κείμενο Β
 Δήλωση Stephan Ronhart για εθνική ομοιογένεια

β) Σελ.167-168 «Για ένα διάστημα η άφιξη των προσφύγων...πατρίδα τους».
• Πληροφορίες παραθέματος Κείμενο Β
 Εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα στη Μακεδονία
• Πληροφορίες παραθέματος Κείμενο Γ
 Ώθηση σε διάφορους τομείς της γεωργίας, π.χ. αμπελουργία
 Εισαγωγή νέων καλλιεργειών
• Πληροφορίες παραθέματος Πίνακας
 Αισθητή αύξηση παραγωγής σε δημητριακά, καπνό και βαμβάκι μετά το
1923

ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΤΡΙΤΗ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
ΘΕΜΑ Α1
Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
α. Αγροτική μεταρρύθμιση
β. Κίνημα στο Γουδί
γ. Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Α2
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό
σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε
πρόταση:
α. Η πολιτική και κοινωνική επιρροή των σοσιαλιστικών ομάδων και των
εργατικών ομαδοποιήσεων, στο τέλος του 19ο υ αιώνα, ήταν σαφώς
μεγαλύτερη στην Ελλάδα από εκείνη που άσκησαν αντίστοιχα κινήματα
σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανικές.
β. Στο τέλος του 1904 έληξε η περίοδος της Γενικής Συνέλευσης (στην
Κρήτη) και προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη 64 βουλευτών.
γ. Με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λοζάνης ιδρύθηκε η Μικτή
Επιτροπή Ανταλλαγής με έδρα την Κωνσταντινούπολη.
δ. Το Μάιο του 1927 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε τη
λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα.
ε. Μετά τη διάλυση της ΕΑΠ, το 1930, τα χρέη των αγροτών προσφύγων
ανέλαβε να εισπράξει η Εθνική Τράπεζα.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Β1
Να αναφερθείτε: α) στην οργάνωση των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, σε
επίπεδο ηγεσίας, κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ο υ αιώνα (μονάδες 7) και
β) στους λόγους για τους οποίους δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα στην
Ελλάδα, κατά την ίδια περίοδο. (μονάδες 6)
Μονάδες 13

ΘΕΜΑ Β2
Να αναφερθείτε: α) στις ενέργειες του Μητροπολίτη Τραπεζούντας
Χρύσανθου για το ποντιακό ζήτημα, κατά το συνέδριο Ειρήνης (1918-1919)
στο Παρίσι (μονάδες 6) και β) στις ενέργειες του Μητροπολίτη Αμάσειας
Γερμανού Καραβαγγέλη, κατά το 1921, για το ίδιο ζήτημα. (μονάδες 6)
Μονάδες 12
 ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ
 ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ∆ΕΣ

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
ΘΕΜΑ Γ1
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα
που σας δίνονται, να αναφερθείτε:
α) στις εκλογικές αναμετρήσεις του Νοεμβρίου 1910 (αμέσως μετά την
παραίτηση Δραγούμη) και του Μαρτίου του 1912, καθώς και στον
συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων που προέκυψαν από αυτές
(μονάδες 15) και
β) στη στάση του Βενιζέλου ως πρωθυπουργού της Ελλάδας στο Κρητικό
ζήτημα μέχρι και τις 12 Οκτωβρίου 1912. (μονάδες 10)
Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

[…] Στις 6 Οκτωβρίου [1910] ορκίσθηκε η κυβέρνηση υπό τον Ελευθέριο
Βενιζέλο, ο οποίος ανέλαβε και τα υπουργεία των Στρατιωτικών και των
Ναυτικών […] Στις 8 Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός ανέπτυξε στο κοινοβούλιο
τις βασικές κυβερνητικές θέσεις. […] Όταν […] στις 9 Οκτωβρίου
ολοκληρώθηκε η συζήτηση γύρω από τις προγραμματικές δηλώσεις της
κυβερνήσεως, […] ο νέος πρωθυπουργός έσπευσε να επιζητήσει την ψήφο
εμπιστοσύνης […]. Όταν διαπιστώθηκε η έλλειψη απαρτίας*
 […] ο Βενιζέλος
υπέβαλε στο βασιλιά την παραίτησή του και εισηγήθηκε […] τη διάλυση του
σώματος. […] Και ο Γεώργιος Α΄, διαισθανόμενος το εντεινόμενο λαϊκό ρεύμα
υπέρ του Βενιζέλου δε δίστασε να δεχθεί την εισήγηση του πρωθυπουργού.
Στις 12 Οκτωβρίου δημοσιεύτηκε […] η προκήρυξη νέων εκλογών […]. Η
πρωτοβουλία του ανώτατου άρχοντα προκάλεσε τη ζωηρή αντίδραση των
παλαιών κομμάτων. Ο Γ. Θεοτόκης, ο Δ. Ράλλης και ο Κ. Μαυρομιχάλης,
επικεφαλής των τριών ισχυρότερων κομματικών σχηματισμών, αποφάσισαν
να καταγγείλουν τη βίαιη διάλυση της βουλής και να απόσχουν από την
επικείμενη εκλογική αναμέτρηση. Η ερμηνεία της δραματικής αποφάσεως
των τριών ηγετών ήταν εντούτοις στην ουσία συνυφασμένη λιγότερο με την
καταγγελία της βασιλικής πρωτοβουλίας και περισσότερο με τη
συνειδητοποίηση του πολιτικού αδιεξόδου όπου είχαν περιπέσει.[…]Έτσι σε
θέση αδυναμίας, η ηγεσία του παλαιού πολιτικού κόσμου κατέφυγε στο
μέτρο της αποχής, με την ελπίδα ότι στο άμεσο μέλλον θα ήταν δυνατό να
επιχειρήσει την τελική αναμέτρηση σε πεδίο περισσότερο πρόσφορο.
Διερωτάται κανείς αν ο παλαιός πολιτικός κόσμος είχε καταστεί ανίκανος να
σταθμίσει τη βαρύτητα των νέων καθοριστικών παραγόντων της ελληνικής
δημόσιας ζωής ή αν είχε εναποθέσει τις ελπίδες του στην πιθανή φθορά της
νέας κυβερνήσεως.

 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΔ΄: Νεώτερος Ελληνισμός από το 1881 ως το 1913,
Eκδοτική Αθηνών, Αθήνα 20002
, σ. 273-274.
________________
 *απαρτία: ο αριθμός στη σύνθεση μελών (συνέλευσης, συμβουλίου κλπ που απαιτείται,
προκειμένου να θεωρηθεί έγκυρη μια συνεδρίαση ή το αποτέλεσμά της.
 ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ
 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ Β

 […] Ο Βενιζέλος και οι Φιλελεύθεροι και πάλι θριάμβευσαν. [εκλογές
Μαρτίου 1912] […] Τα παλιά κόμματα, τα οποία είχαν απόσχει στις εκλογές
[Νοέμβριος 1910], τώρα κατόρθωσαν να αναδείξουν βουλευτές μόνο εκεί
όπου αποδεδειγμένα οι υποψήφιοί τους ήταν προσωπικότητες πρώτου
μεγέθους. Και πάλι, όμως, πολλοί αρχηγοί μόλις και μετά βίας πέτυχαν να
εκλεγούν, ενώ άλλοι, όπως ο Δ. Ράλλης και ο Α. Ζαΐμης, κατάφεραν να
καταλάβουν κάποια έδρα στη νέα Βουλή μόνο σε αναπληρωματικές εκλογές,
σε άλλες περιοχές. […] Στη νέα Βουλή […] άσκησαν την αντιπολίτευση οι
παλιοί ηγέτες Γ. Θεοτόκης, Δ. Ράλλης, Κ. Μαυρομιχάλης και οι νέοι πολιτικοί
ηγέτες Δ. Γούναρης, Π. Τσαλδάρης και λίγο αργότερα ο Ν.
Δημητρακόπουλος.
 Η Βουλή αυτής της περιόδου υπήρξε εκείνη που επί ημερών της η
Ελλάδα θριάμβευσε, αν και άρχισε το έργο της κάτω από δραματικές,
πραγματικά, συνθήκες, που είχε δημιουργήσει η τελευταία ανάφλεξη του
Κρητικού Ζητήματος.
 Η Κρήτη σκόπιμα είχε διενεργήσει εκλογές την ίδια μέρα με την
Ελλάδα, με σκοπό να αποστείλει τους εκπροσώπους της στη νέα ελληνική
Βουλή, αφού μετά το κίνημα των Νεότουρκων το νησί είχε κηρύξει την ένωση
με την Ελλάδα. Μάλιστα, τα αποτελέσματα ήταν εντελώς διαφορετικά από
αυτά στην Ελλάδα, καθώς το κόμμα του Ε. Βενιζέλου εξέλεξε μόνο 23
βουλευτές σε σύνολο 69. Η Τουρκία όμως παραμόνευε για να βρει αφορμή
και να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας.
 Ο Βενιζέλος, βλέποντας ότι δεν ήταν καιρός για πολεμικές περιπέτειες,
αρνήθηκε κατηγορηματικά στους βουλευτές από την Κρήτη να εισέλθουν
στην ελληνική Βουλή. […] Η άρνηση αυτή δεν ήταν καθόλου εύκολη για τον
παλαιό αγωνιστή και επαναστάτη. Τέσσερις μέρες παρέμεινε κλεισμένος στο
ξενοδοχείο «Φρύνη» του Παλαιού Φαλήρου, στο οποίο διέμενε.

 Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.5: 1882-1974, National Geographic,
σ. 42.



ΘΕΜΑ Δ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τον
πίνακα και τα κείμενα που σας δίνονται, να παρουσιάσετε:
α) τις επιπτώσεις από την άφιξη και την εγκατάσταση των προσφύγων
στην εθνολογική σύσταση του πληθυσμού της Ελλάδας (μονάδες 13)
και
β) τη συμβολή τους στην αγροτική οικονομία της χώρας. (μονάδες 12)
Μονάδες 25



 ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ
 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ Α

[…] Στη Θράκη, όπου ο ελληνικός πληθυσμός είχε υποστεί δραστική μείωση
μετά τη βουλγαρική κατοχή το 1913, η εγκατάσταση των προσφύγων ήταν
άμεση προτεραιότητα για το ελληνικό κράτος. Το 1924, το ελληνικό στοιχείο
έφτασε το 62,1% του πληθυσμού, ενώ, τέσσερα χρόνια αργότερα ένας στους
τρεις κατοίκους της Θράκης ήταν πρόσφυγας. […] Όπως επισήμανε ο
πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος σε λόγο του το 1929, «…δεν υπήρξε
ποτέ εθνικόν ελληνικόν κράτος εξίσου μεγάλον, όπως αυτό το οποίον έχουμε
σήμερον (…) και μάλιστα τόσον ομοιογενές».

Γιώργος Γιαννακόπουλος, «Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες», στο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ 1770-2000, τ. 7ο ς , Ελληνικά γράμματα, Αθήνα 2003, σ. 92.


ΚΕΙΜΕΝΟ Β

[…] Οι κυβερνήσεις […] εκτελούν μεγάλα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά
έργα, κυρίως σε τρεις περιοχές, στις πεδιάδες των Σερρών, της Δράμας και
της Θεσσαλονίκης: διευθετούν προς όφελος της γεωργίας κοίτες χειμάρρων
και μεγάλων ποταμών, όπως του Αξιού, του Στρυμόνα κλπ., που με τις
πλημμύρες τους νέκρωναν τις παρόχθιες γαίες σε μεγάλο βάθος,
αποξηραίνουν λίμνες […] και τις γαίες τις παραδίδουν σε ακτήμονες
πρόσφυγες και γηγενείς. Ο Γερμανός Stephan Ronhart […] γράφει «Σήμερα
η Ελλάδα, αφότου δέχθηκε στο έδαφός της τα πλήθη των προσφύγων,
περικλείει στα σύνορά της ένα σχεδόν απόλυτα ομογενή από άποψη
γλώσσας και θρησκείας λαό 6.550.000 ψυχών». Και σε άλλο σημείο: «Ο
ελληνισμός σώζοντας τους πρόσφυγές του από την καταστροφή και την
εξουθένωση έσωσε ο ίδιος τον εαυτό του και ανορθώθηκε πάλιν ηθικά, ενώ
σύγχρονα συναρμολόγησε σφικτά ολόκληρο τον εθνικό του κορμό […]».
 Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, σ. 383-385 στο Αξιολόγηση των μαθητών της
Γ ΄τάξης του Ενιαίου Λυκείου στο μάθημα Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, τχ. Β, ΚΕΕ,
Αθήνα 2000, σ. 205-206.


ΚΕΙΜΕΝΟ Γ

[…] Δόθηκε ιδιαίτερη ώθηση σε τομείς της γεωργίας, όπως η αμπελουργία
και η μεταξοσκωληκοτροφία ιδιαίτερα στις περιοχές Αξιούπολης, Βέροιας,
Έδεσσας, Αριδαίας, Φλώρινας, και στη ροδοκαλλιέργεια για ροδέλαιο στις
περιοχές Έδεσσας, Βέροιας και Δράμας. Παράλληλα, οι πρόσφυγες […]
φύτεψαν αμπέλια αμερικανικής προέλευσης που δεν προσβάλλονταν από τη
φυλλοξήρα. […]


Ρ. Αλβανού, «Οι πρόσφυγες και η αγροτική επανάσταση του Μεσοπολέμου» στο Η
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Οκτώβριος 2011, Αθήνα
σ. 64.

 ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ
 ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
ΠΙΝΑΚΑΣ

Παραγωγή δημητριακών, καπνού και βάμβακος
(σε χιλιάδες τόννους)

Έτος Δημητριακά Καπνός Βαμβάκι
1921 624,8 23,3 3,8
1922 534,8 19,8 5,0
1923 602,3 37,8 8,0
1924 683,0 50,2 10,2
1925 708,7 60,8 10,5

(Πηγή: Foreign Office, 371: Annual reports on Greece, 1920-25۟ The
Statesman’s Year-Book, 1919-27.)

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΕ΄: Νεώτερος Ελληνισμός από το 1913 ως το 1941,
Eκδοτική Αθηνών, Αθήνα 20002
, σ. 297.

 *Όλα τα κείμενα αποδόθηκαν σε μονοτονικό· διατηρήθηκε, όμως, η ορθογραφία τους.






ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)

1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο
πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα Ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην αρχή
των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το
εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και
να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας.
2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων
αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα
θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την
αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα
φωτοαντίγραφα.
3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή
μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει.
4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.
5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των
φωτοαντιγράφων.
6. Ώρα δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΛΑΤΙΝΙΚΑ 2014

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

Α1. Τόσο κοντά στα τείχη έχουμε τον εχθρό! Φυλαχτείτε λοιπόν από τον κίνδυνο,
προστατέψτε την πατρίδα. Μην έχετε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της πόλης. Να
αποβάλετε την αυτοπεποίθηση, η οποία είναι υπερβολική σε σας. Κανείς να μην πιστέψετε
ότι θα φροντίσει για την πατρίδα, εάν εσείς οι ίδιοι δεν φροντίσετε για την πατρίδα. Να
θυμάστε ότι η πολιτεία βρέθηκε κάποτε στον έσχατο κίνδυνο!
Στο Λατινικό Πόλεμο ο Τ. Μάνλιος, ο ύπατος, καταγόμενος από αριστοκρατική γενιά, είχε
την αρχηγία του στρατού των Ρωμαίων. Αυτός, όταν κάποτε έφευγε από το στρατόπεδο,
διέταξε να απέχουν όλοι από τη μάχη.
Τότε ρώτησε την κόρη, αν μετά από μερικά χρόνια θα προτιμούσε να είναι ασπρομάλλα ή
φαλακρή. Όταν εκείνη απάντησε «εγώ, πατέρα, προτιμώ να είμαι ασπρομάλλα», ο
πατέρας πρόβαλε σε εκείνη ψεύτικο επιχείρημα: «Δεν αμφιβάλλω ότι δεν θέλεις να είσαι
φαλακρή. Γιατί λοιπόν δε φοβάσαι μήπως αυτές εδώ σε κάνουν φαλακρή;»

Β1. proxime
opes
magis nimia
nullius
ipsi
extero
discrimina
nobilia genera
exercitibus
omni
illud
patrum
istarum
sibi




B2. habento
cautum / cautu
tutantem, tutaturum, tutatum
nolles
deposuerit
nasci
abibunt
edic
abstineant
mavultis
obicereris/-re
fiant

Γ1α. opibus: αφαιρετική οργανική του μέσου στο confidere
vobis: δοτική προσωπική κτητική στο est
neminem: υποκείμενο στο consulturum esse (ετεροπροσωπία)
patriae: δοτική προσωπική χαριστική στο consulturum esse
fuisse: ειδικό απαρέμφατο, ως αντικείμενο στο mementote
bello: απρόθετη αφαιρετική του χρόνου στο praefuit
genere: απρόθετη αφαιρετική που δηλώνει καταγωγή στο natus
aliquot: επιθετικός προσδιορισμός στο annos
cana: κατηγορούμενο στο illa, μέσω του συνδετικού esse
illi: έμμεσο αντικείμενο στο obiecit
te: αντικείμενο στο faciant

Γ1β. itaque nolite cavere periculum
itaque ne caveritis periculum

Γ2α. quin calva esse nolis: δευτερεύουσα ουσιαστική πρόταση του quin, η οποία εισάγεται με το
quin (γιατί εξαρτάται από το non dubito που έχει τη σημασία δεν αμφιβάλλω) και λειτουργεί
συντακτικά ως αντικείμενο στο ρήμα εξάρτησης non dubito. Εκφέρεται με έγκλιση υποτακτική
γιατί το περιεχόμενο της πρότασης εκφράζει την πρόθεση του υποκειμένου του ρήματος της
κύριας πρότασης. Συγκεκριμένα χρόνου ενεστώτα (nolis), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού
χρόνου (non dubito: ενεστώτας). Παρατηρείται ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η
πρόθεση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της
κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της. Η
πρόταση αναφέρεται στο παρόν-μέλλον.

Γ2β. T. Manlius consul natus: αναλύεται σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση ως εξής:
T. Manlius consul, qui natus erat (ή natus est)

Is cum aliquando castris abiret: η δευτερεύουσα πρόταση μετατρέπεται σε μετοχή ως εξής:
Is aliquando castris abiens.

Γ2γ. Η δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μετατρέπεται σε ευθεία ερώτηση με
τους εξής τρόπους:
1. Utrum post aliquot annos cana esse mavis an calva?
2. Mavisne post aliquot annos cana esse an calva?
3. Mavis post aliquot annos cana esse an calva?

ΘΕΜΑΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ 2014

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3)


Α1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τα παρακάτω αποσπάσματα:
 Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini
patriam. Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est,
deponite. Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae
consulueritis. Mementote rem publicam in extremο discrimine quondam
fuisse!
…………………………………………………………………………………………
 Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum
praefuit. Is cum aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent.
…………………………………………………………………………………………
Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an
calva. Cum illa respondisset «ego, pater, cana esse malo», mendacium illi
pater obiecit: «Νon dubito quin calva esse nolis. Quid ergo non times ne istae
te calvam faciant?».

Μονάδες 40

Παρατηρήσεις
Β1. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμία από τις
παρακάτω λέξεις και φράσεις:
prope : τον υπερθετικό βαθμό
opibus : την ονομαστική πληθυντικού αριθμού
nimia : τον αντίστοιχο τύπο στο συγκριτικό
βαθμό
neminem : τη γενική ενικού αριθμού
ipsi : τη δοτική ενικού αριθμού στο θηλυκό
γένος
extremo : τον αντίστοιχο τύπο στο θετικό βαθμό
discrimine : την αιτιατική πληθυντικού αριθμού
nobili genere : την ονομαστική πληθυντικού αριθμού
exercitui : την αφαιρετική πληθυντικού αριθμού
omnes : την αφαιρετική ενικού αριθμού στο
θηλυκό γένος
illa : την ονομαστική ενικού αριθμού στο
ουδέτερο γένος
pater : τη γενική πληθυντικού αριθμού ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

 ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
istae : τη γενική πληθυντικού αριθμού στο ίδιο
γένος
te : τη δοτική πληθυντικού αριθμού στο
γ΄πρόσωπο.
 Μονάδες 15

Β2. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους
παρακάτω ρηματικούς τύπους:

habemus : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής
μέλλοντα στην ίδια φωνή
cavete : το σουπίνο και στους δύο τύπους
tutamini : τις μετοχές όλων των χρόνων στην αιτιατική
ενικού του αρσενικού γένους
nolite : το β΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής
παρατατικού
deponite : το γ΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής
παρακειμένου στην ίδια φωνή
natus : το απαρέμφατο του ενεστώτα
abiret : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής
μέλλοντα
edixit : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής
ενεστώτα στην ίδια φωνή
abstinerent : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής
ενεστώτα στην ίδια φωνή
mallet : το β΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής
ενεστώτα
obiecit : το β΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής
παρατατικού στην άλλη φωνή
faciant : τον αντίστοιχο τύπο στην άλλη φωνή.
Μονάδες 15

Γ1α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων:
opibus, vobis, neminem, patriae (το 1ο
 του κειμένου), fuisse, bello,
genere, aliquot, cana, illi, te.
Μονάδες 11
Γ1β. «Itaque cavete periculum»: να επαναδιατυπώσετε την πρόταση,
ώστε να εκφράζεται απαγόρευση και με τους δύο τρόπους.
Μονάδες 4

Γ2α. «quin calva esse nolis»: να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης
(μονάδα 1), να αιτιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής της (μονάδα 1),
να δηλώσετε τη συντακτική της λειτουργία (μονάδα 1) και να
δικαιολογήσετε την έγκλιση και τον χρόνο εκφοράς της (μονάδα 1).
Μονάδες 4 ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙ∆ΕΣ

Γ2β. Να μετατρέψετε:
• τη μετοχή στη φράση «T. Manlius consul natus…» σε ισοδύναμη
δευτερεύουσα πρόταση (μονάδες 2).
• τη δευτερεύουσα πρόταση «Is cum aliquando castris abiret» σε
μετοχή (μονάδες 2).
 Μονάδες 4

Γ2γ. «Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an
calva»: να μετατρέψετε την πλάγια ερωτηματική πρόταση της
περιόδου σε ευθεία ερώτηση με όλους τους δυνατούς τρόπους ως
προς την εισαγωγή.
 Μονάδες 7







ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)

1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο
πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα Ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην
αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία
και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο
τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά
σας.
2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων
αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα
θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την
αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα
φωτοαντίγραφα.
3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή
μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει.
4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.
5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των
φωτοαντιγράφων.
6. Ώρα δυνατής αποχώρησης: 10.30 π.μ.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2014

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

Α1.
Στο απόσπασμα του Βιζυηνού είναι έκδηλη η ύπαρξη θεατρικότητας. Ενδεικτικά παραδείγματα
που επιβεβαιώνουν την παραπάνω άποψη είναι:
1) Η χρήση της σκηνικής μεθόδου («ἦτον ὠχρὸς καὶ ἔβλεπε περίλυπος ἐμπρός του. Ἡ σύζυγός του
ἔκλαιεν ἀκουμβημένη εἰς τὸν ὦμον του») καθώς δίνονται όχι μόνο οι εξωτερικές αντιδράσεις αλλά
και η ψυχολογική κατάσταση της μητέρας.
2) Η χρήση διαλόγου («- Ὦ! εἶπε μετ' ἀπελπιστικῆς ἐκφράσεως. … Μᾶς εἶναι ὅλως διόλου ξένη»).
3) Η εναλλαγή και η συμμετοχή πολλών προσώπων: «Ὁ πατὴρ τοῦ κορασίου …. Ἡ σύζυγός του
ἔκλαιεν ἀκουμβημένη εἰς τὸν ὦμον του. Ἡ μήτηρ μου … Ἐγώ! -καὶ ματαιώσῃ τὴν εὐτυχίαν της. ….
Τότε οἱ γονεῖς τοῦ παιδιοῦ ἠσπάσθησαν αὐτὸ διὰ τελευταίαν φορὰν καὶ ἀνεχώρησαν μετὰ τῶν
συγγενὼν των. Ἐνῷ οἱ εἰδικοί μας μετὰ τοῦ πρωτογέρου εἰσῆλθον καὶ ἐξενίσθησαν παρ' ἡμῖν.»
4) η εναλλαγή χώρων: («Ἤδη αὐτὴ ἡ υἱοθέτησις ἐγένετο πανηγυρικὴ. Ἡ μήτηρ μου ἐφόρεσε διὰ
πρώτην φορὰν τὰ γιορτερά της καὶ μας ὠδήγησεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν … Ἡ εἴσοδός του εἰς τὸν οἶκον
μας ἐγένετο»).

Β1.
 Τα διηγήματα του Βιζυηνού εμφανίζουν γλωσσική ποικιλία. Όπως υποστηρίζει και ο Κ.
Μητσάκης, ο Βιζυηνός χρησιμοποιεί τόσο την καθαρεύουσα όσο και τη δημοτική. Η πρώτη
εμφανίζεται ως το επίσημο γλωσσικό όργανο της νεοελληνικής λογοτεχνίας η οποία έρχεται να
περιγράψει τον τρόπο ζωής και αναπαράστασης των κατοίκων της υπαίθρου (ηθογραφία).
Ενδεικτικά παραδείγματα καθαρεύουσας ανιχνεύονται στο κείμενο: η περιγραφή της πρώτης
υιοθεσίας «ἐγένετο πανηγυρικὴ» και «ἐν μέσῳ τοῦ περιεστῶτος λαοῦ» όπου «παρέλαβεν ἡ μήτηρ μου
τὸ θετὸν αὐτῆς θυγάτριον».
 Παράλληλα, ο διηγηματογράφος κάνει χρήση δημοτικής σε σημεία που παρεμβάλει ευθύ
λόγο θέλοντας να αποδώσει τον τρόπο ομιλίας των ανθρώπων της υπαίθρου (αληθοφάνεια).
Ενδεικτικό παράδειγμα στον διάλογο μάνας - Γιωργή είναι η αντίδραση του παιδιού στη δεύτερη
υιοθεσία με τη φράση «Δός του 'πίσου τὸ Κατερινιὼ». Επίσης σε δημοτική είναι γραμμένη η
απάντηση της μητέρας στην άρνηση του Γιωργή να δεχτεί το δεύτερο υιοθετημένο κοριτσάκι «Δεν
εἶναι ξένο τὸ παιδὶ! Εἶναι 'δικό μου!».
 Δεν πρέπει να λησμονηθεί το γεγονός ότι ο διηγηματογράφος όταν υιοθετεί την οπτική του
παιδιού χρησιμοποιεί απλή καθαρεύουσα. Αντίθετα, όταν αποκτά μόρφωση μετά την επιστροφή
του στην Ευρώπη, η καθαρεύουσα είναι πιο σύνθετη και απαιτητική («τὰ δάκρυά της ἔρρεον σιγαλὰ
καὶ μεγάλα ἐπὶ τῶν ὠχρῶν αὐτῆς παρειῶν»)
 Επομένως, ο τρόπος γραφής του συγκεκριμένου διηγήματος αποκαλύπτει τόσο την ηλικιακή
όσο και τη μορφωτική εξέλιξη του αφηγητή. Παράλληλα ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με ένα
κείμενο γλωσσικά πλούσιο που προκαλεί το ενδιαφέρον να το διαβάσει μέχρι τέλους.

Β2α. 

 Η οικογένεια του αφηγητή βίωσε περίοδο μεγάλων δυσκολιών. Επί πολλά έτη η μητέρα 

μεταχειριζόταν διάφορα μέσα, προκειμένου να βοηθήσει την άρρωστη Αννιώ να θεραπευθεί. Το 

αποτέλεσμα ήταν η κατανάλωση της χρηματικής περιουσίας. Οι συνεπαγόμενες οικονομικές 

δυσχέρειες «ἐκορυφώθησαν, ὅταν ἐπῆλθεν ἀνομβρία εἰς τὴν χώραν καὶ ἀνέβησαν αἱ τιμαὶ τῶν 

τροφίμων». Παρά ταύτα η μητέρα προβαίνει σε μία κίνηση απροσδόκητη. Ενώ θα αναμέναμε να 

απελπισθεί και να πτοηθεί, εκείνη «ἐπηύξησε τὸν ἀριθμόν μας δι' ἑνὸς ξένου κορασίου, τὸ ὁποίον 

μετὰ μακρᾶς προσπαθείας κατώρθωσε νὰ υἱοθέτησῃ». 

 Κατόπιν ο αφηγητής παρουσιάζει περιληπτικά την προσήλωση και τη φροντίδα της 

μητέρας προς την κόρη («Ἀπὸ τῆς στιγμῆς ταύτης ἡ μήτηρ μας ἤρχισε νὰ ἐπιδαψιλεύῃ εἰς τὴν θετήν 

μας ἀδελφὴν τόσας περιποιήσεις, ὅσων ἴσως δὲν ἠξιώθημεν ἡμεῖς εἰς τὴν ἡλικίαν της καὶ εἰς καιροὺς 

πολὺ εὐτυχεστέρους. Ἐνῷ δε μετ' ὀλίγον χρόνον ἐγὼ μὲν ἐπλανώμην νοσταλγῶν ἐν τῇ ξένῃ, οἱ δὲ 

ἄλλοι μου ἀδελφοὶ ἐταλαιπωροῦντο κακοκοιμώμενοι εἰς τὰ ἐργαστήρια τῶν μαστόρων, τὸ ξένον 

κοράσιον ἐβασίλευεν εἰς τὸν οἶκον μας»). 

 Όμως παρά τη μεγαλοψυχία της Δεσποινιώς η θετή κόρη «ἀπεδείχθη ἀχάριστος πρὸς τὴν 

γυναῖκα, ἥτις περιεποιήθη τὴν ζωὴν αὐτῆς μὲ τοσαύτην φιλοστοργίαν, ὅσην ὀλίγα γνήσια τέκνα 

ἐγνώρισαν». Αυτός είναι και ο λόγος που ο αφηγητής παρουσιάζει περιληπτικά την πορεία της ζωής 

της. Φανερώνεται με αυτόν τον τρόπο η περιφρόνηση του αφηγητή προς την ανώνυμη και την 

αχάριστη κόρη. 

 Σε λίγες μόνο λέξεις που κορυφώνουν την περίληψη του χρόνου o Γιωργής παρουσιάζει 

το σύνολο του βίου της, προκειμένου να επιταχυνθεί η εξέλιξη της ιστορίας («Πρὶν δὲ κατορθώσω 

νὰ ἐπιστρέψω, τὸ ξένον κοράσιον ηὐξήθη, ἀνετράφη, ἐπροικίσθη καὶ ὑπανδρεύθη, ὡς ἐὰν ἦτον 

ἀληθῶς μέλος της οἰκογενείας μας»). 

Β2β. 

 Όλος ο διάλογος του Βιζυηνού με τη μητέρα του για το Κατερινιώ λειτουργεί 

προπαρασκευαστικά και η αρνητική στάση του Γιωργή ως προς το νέο ψυχοπαίδι τελικά ανάγεται 

σε αφορμή για την εξομολόγηση του αμαρτήματος της μάνας. Η αποτυχία της μάνας να πείσει τον 

Γιωργή να κρατήσουν το Κατερινιώ την οδηγεί σε ξέσπασμα λυγμών. Η μάνα επιμένει ότι το παιδί, 

αν όχι βιολογικά, ουσιαστικά όμως και συναισθηματικά είναι δικό της. Τα επιχειρήματα που 

χρησιμοποιεί είναι: α) ότι το πήρε βρέφος στα χέρια της («τὸ ἐπῆρα τριῶν μηνῶν ἀπὸ 'πάνω ἀπὸ τὸ 

λείψανο τῆς μάνας του») β) το βύζαινε έστω και ψεύτικα («καὶ ὁσάκις ἔκλαιγε, τοῦ ἔβαζα τὸ βυζί 

μου 'στὸ στόμα του, γιὰ νὰ τὸ πλανέσω») γ) το τύλιξε στα σπάργανα των παιδιών της και το κοίμισε 

στην κούνια τους («καὶ τὸ ἐτύλιξα μὲσ' στὰ σπάργανά σας, καὶ τὸ ἐκοίμησα μὲσ' στὴν κούνια σας»). 

Είναι λογικό ότι δεν μπορεί να το ξεχωρίσει από τα δικά της παιδιά. Το συμπέρασμα όμως δεν 

προκύπτει από λογικές προκείμενες, καθώς απουσιάζει το απλό επιχείρημα «τη γέννησα και 

επομένως είναι παιδί μου και αδελφή σας». Η αναδρομική αυτή αφήγηση εκφράζει την απελπισία 

της μάνας που επιτυγχάνεται και μέσω του πολυσύνδετου («καὶ ὁσάκις ἔκλαιγε… καὶ τὸ ἐτύλιξα… 

καὶ τὸ ἐκοίμησα») και την εμφατική επανάληψη των αντωνυμιών β΄ προσώπου (σπάργανά σας, 

κούνια σας) αλλά και τη συγγένεια της μάνας με το δεύτερο υιοθετημένο κορίτσι. Μέσω της αναδρομής η μητέρα δίνει πληροφορίες για το Κατερινιώ στον Γιωργή, ο οποίος απουσίαζε στην 

ξενιτιά κατά τη διάρκεια της υιοθεσίας. 

 

Γ1. 

Η Δέσποινα μετά το θάνατο της άρρωστης Αννιώς αποφασίζει να υιοθετήσει ένα κορίτσι το οποίο 

οι γονείς του αδυνατούν να αναθρέψουν, προκειμένου να ανακουφίσει τις τύψεις της λόγω του 

ακούσιου αμαρτήματός της. Μετά την αναλυτική αφήγηση του θρησκευτικού τμήματος του 

τελετουργικού της υιοθεσίας, η Δέσποινα, τα αγόρια, το νέο μέλος της οικογενείας, οι συγγενείς 

και ο πρωτόγερος φθάνουν στο σπίτι της οικογένειας. Όταν ο πρωτόγερος ρωτά ποιος θα αγαπά το 

μικρό κορίτσι περισσότερο από τη θετή του μητέρα, ο Γιωργής περιγράφει την άσχημη 

συναισθηματική κατάσταση των γονέων που αναγκάζονται να δώσουν για υιοθεσία το παιδί τους 

(«Ὁ πατὴρ τοῦ κορασίου ἦτον ὠχρὸς καὶ ἔβλεπε περίλυπος ἐμπρός του. Ἡ σύζυγός του ἔκλαιεν 

ἀκουμβημένη εἰς τὸν ὦμον του.»), ενώ αναφέρεται και στην άσχημη ψυχολογία της μητέρας που 

φοβάται μήπως κάποιος από τους παριστάμενους απαντήσει σε ευθύ λόγο (-Εγώ-) ότι αυτός θα 

αγαπά το παιδί περισσότερο από την ίδια («Ἡ μήτηρ μου ἔτρεμεν ἐκ τοῦ φόβου μήπως ἀκουσθῇ 

καμμία φωνή -Ἐγώ! -καὶ ματαιώσῃ τὴν εὐτυχίαν της.»). 

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Βιζυηνός αποδεικνύει τις γνώσεις του στην ψυχολογία 

(ψυχογραφικό στοιχείο) καθώς αναφέρεται τόσο στη λύπη των γονέων της ανώνυμης 

υιοθετημένης κόρης όσο και στην αγωνία της Δέσποινας μήπως ακυρωθεί η υιοθεσία. Όμως κανείς 

δεν απάντησε στην ερώτηση του πρωτόγερου και οι γονείς του υιοθετημένου κοριτσιού 

αποχώρησαν («Ἀλλὰ κανεὶς δὲν ἀπεκρίθη»). 

 

Δ1. 

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ: 

Και στις δύο περιπτώσεις ένα βρέφος-κορίτσι βρίσκεται έκθετο. Στο «Αμάρτημα της μητρός μου» 

το βρέφος «γεννιέται κοιλιάρφανο» και στη γέννα χάνει και τη μητέρα του. Στο απόσπασμα του Κονδυλάκη το βρέφος εγκαταλείπεται τη νύκτα στην «κάσσα» που κοιμάται ένας άστεγος 

λούστρος. 

Δεύτερη ομοιότητα η άτυπη υιοθεσία που γίνεται και στα δύο κείμενα. Συγκεκριμένα η μητέρα του 

Βιζυηνού εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι το δεύτερο κορίτσι είναι ορφανό, για να το πάρει στο 

σπίτι χωρίς να ακολουθήσει το τυπικό της υιοθεσίας που είχε ακολουθήσει στην πρώτη υιοθεσία. 

Επίσης ο λούστρος επιλέγει να το δώσει στις δύο γυναίκες (μάγισσα και Σταματίνα) αντί να το πάει 

στο Βρεφοκομείο. 

Τρίτη ομοιότητα τα αισθήματα φιλευσπλαχνίας που νιώθουν οι η μητέρα στο κείμενο του Βιζυηνού 

και ο Τάσος στο κείμενο του Κονδυλάκη για τα βρέφη. 

 

ΔΙΑΦΟΡΕΣ: 

Πρώτη διαφορά: η μητέρα του Γιωργή αναλαμβάνει να φροντίσει και να αναθρέψει η ίδια το 

βρέφος που βρίσκει, ενώ στο απόσπασμα του Κονδυλάκη ο λούστρος παραδίδει το βρέφος σε 

άλλους αλλά αναλαμβάνει ο ίδιος την οικονομική στήριξη της ανατροφής του. 

Δεύτερη διαφορά είναι ότι η μητέρα του Γιωργή χαίρεται για την «ατυχή σύμπτωση» της ορφάνιας 

της Κατερινιώς, αφού έτσι μπορεί να το πάρει χωρίς να βιώσει ξανά το τελετουργικό της υιοθεσίας. 

Αντίθετα ο μικρός λούστρος προβληματίζεται με το αναπάντεχο «δώρο» που βρέθηκε τη νύχτα 

στην κάσσα που κοιμόταν, και νιώθει έντονα το οικονομικό βάρος που πρέπει να επωμιστεί για την 

ανατροφή του κοριτσιού. 

Τρίτη διαφορά είναι ότι το Κατερινιώ χάνει και τους δύο γονείς του (κοιλιάρφανο, απέθανε και 

μάνα του) ενώ στο απόσπασμα του Κονδυλάκη το βρέφος εγκαταλείπεται από τους γονείς του. 

ΘΕΜΑΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2014

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΤΕΤΑΡΤΗ 4 IOYNIOY 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)

ΚΕΙΜΕΝΟ
Γεώργιος Βιζυηνός
ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ
(απόσπασμα)
Αἱ οἰκονομικαί μας δυσχέρειαι ἐκορυφώθησαν, ὅταν ἐπῆλθεν ἀνομβρία1
 εἰς τήν
χώραν καί ἀνέβησαν αἱ τιμαί τῶν τροφίμων. Ἀλλ’ ἡ μήτηρ, ἀντί ν’ ἀπελπισθῇ περί τῆς
διατροφῆς ἡμῶν αὐτῶν, ἐπηύξησε τόν ἀριθμόν μας δι’ ἑνός ξένου κορασίου, τό ὁποῖον
μετά μακράς προσπαθείας κατώρθωσε νά υἱοθετήσῃ.
Τό γεγονός τοῦτο μετέβαλε τό μονότονον καί αὐστηρόν τοῦ οἰκογενειακοῦ ἡμῶν
βίου, καί εἰσήγαγεν ἐκ νέου ἀρκετήν ζωηρότητα.
Ἤδη αὐτή ἡ υἱοθέτησις ἐγένετο πανηγυρική. Ἡ μήτηρ μου ἐφόρεσε διά πρώτην
φοράν τά «γιορτερά2
» της καί μᾶς ὡδήγησεν εἰς τήν ἐκκλησίαν καθαρούς καί
κτενισμένους, ὡς ἐάν ἐπρόκειτο νά μεταλάβωμεν. Μετά τό τέλος τῆς λειτουργίας,
ἐστάθημεν ὅλοι πρό τῆς εἰκόνος τοῦ Χριστοῦ, καί αὐτοῦ, ἐν μέσῳ τοῦ περιεστῶτος3
 λαοῦ,
ἐνώπιον τῶν φυσικῶν αὐτοῦ γονέων, παρέλαβεν ἡ μήτηρ μου τό θετόν αὑτῆς θυγάτριον ἐκ
τῶν χειρῶν τοῦ ἱερέως, ἀφοῦ πρῶτον ὑπεσχέθη εἰς ἐπήκοον4
 πάντων, ὅτι θέλει ἀγαπήσει
καί ἀναθρέψει αὐτό, ὡς ἐάν ἦτο σάρξ ἐκ τῆς σαρκός καί ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστῶν της.
Ἡ εἴσοδός του εἰς τόν οἶκόν μας ἐγένετο οὐχ ἧττον ἐπιβλητική καί τρόπον τινά ἐν
θριάμβῳ. Ὁ πρωτόγερος5
 τοῦ χωρίου καί ἡ μήτηρ μου προηγήθησαν μετά τοῦ κορασίου,
ἔπειτα ἠρχόμεθα ἡμεῖς. Οἱ συγγενεῖς μας καί οἱ συγγενεῖς τῆς νέας ἀδελφῆς μᾶς
ἠκολούθησαν μέχρι τῆς αὐλείου ἡμῶν θύρας. Ἔξωθεν αὐτῆς ὁ πρωτόγερος ἐσήκωσε τό
κοράσιον ὑψηλά εἰς τάς χεῖράς του καί τό ἔδειξεν ἐπί τινας στιγμάς εἰς τούς
παρισταμένους. Ἔπειτα ἠρώτησε μεγαλοφώνως·
—Ποιός ἀπό σᾶς εἶναι ἤ ἐδικός ἤ συγγενής ἤ γονιός τοῦ παιδιοῦ τούτου
περισσότερον ἀπό τήν ∆εσποινιώ τήν Μηχαλιέσσα6
 κι ἀπό τούς ἐδικούς της;
Ὁ πατήρ τοῦ κορασίου ἦτον ὠχρός καί ἔβλεπε περίλυπος ἐμπρός του. Ἡ σύζυγός του
ἔκλαιεν ἀκουμβημένη εἰς τόν ὦμόν του. Ἡ μήτηρ μου ἔτρεμεν ἐκ τοῦ φόβου μήπως
ἀκουσθῇ καμμία φωνή—Ἐγώ!—καί ματαιώσῃ τήν εὐτυχίαν της. Ἀλλά κανείς δέν ἀπεκρίθη.
Τότε οἱ γονεῖς τοῦ παιδίου ἠσπάσθησαν αὐτό διά τελευταίαν φοράν καί ἀνεχώρησαν μετά
τῶν συγγενῶν των. Ἐνῷ οἱ ἐδικοί μας μετά τοῦ πρωτογέρου εἰσῆλθον καί ἐξενίσθησαν7

παρ’ ἡμῖν.
________________
1
ανομβρία: έλλειψη βροχής, ξηρασία. 2
γιορτερά: γιορτινά. 3
περιεστώτος: [περιίσταμαι: περικυκλώνω, περιστοιχίζω (οι περιεστώτες: οι θεατές, οι ακροατές)]. 4
εις επήκοον: σε απόσταση ακοής. 5
πρωτόγερος: ο πρώτος γέρος, αυτός που τιμούν περισσότερο σε μια κοινότητα. 6
Δεσποινιώ την Μηχαλιέσσα: πρόκειται για τη μητέρα του Βιζυηνού Δεσποινιώ (το όνομα του πατέρα του ήταν Μιχαήλος από το οποίο
βγαίνει το «Μηχαλιέσσα», δηλ. η σύζυγος του Μιχαήλου). 7
ξενίζω: φιλοξενώ.
 ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ∆΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ
 ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
Ἀπό τῆς στιγμῆς ταύτης ἡ μήτηρ μας ἤρχισε νά ἐπιδαψιλεύῃ8
 εἰς τήν θετήν μας
ἀδελφήν τόσας περιποιήσεις, ὅσων ἴσως δέν ἠξιώθημεν ἡμεῖς εἰς τήν ἡλικίαν της καί εἰς
καιρούς πολύ εὐτυχεστέρους. Ἐνῷ δέ μετ’ ὀλίγον χρόνον ἐγώ μέν ἐπλανώμην νοσταλγῶν
ἐν τῇ ξένῃ, οἱ δέ ἄλλοι μου ἀδελφοὶ ἐταλαιπωροῦντο κακοκοιμώμενοι εἰς τά ἐργαστήρια
τῶν «μαστόρων», τό ξένον κοράσιον ἐβασίλευεν εἰς τόν οἶκόν μας, ὡς ἐάν ἦτον ἐδικός του.
Οἱ μικροί τῶν ἀδελφῶν μου μισθοί θά ἐξήρκουν πρός ἀνακούφισιν τῆς μητρός, ἐφ’ ᾦ
καί τῇ ἐδίδοντο. Ἀλλ’ ἐκείνη, ἀντί νά τούς δαπανᾷ πρός ἀνάπαυσίν της, ἐπροίκιζε δι’
αὐτῶν τήν θετήν της θυγατέρα καί ἐξηκολούθει ἐργαζομένη πρός διατροφήν της. Ἐγώ
ἔλειπον μακράν, πολύ μακράν, καί ἐπί πολλά ἔτη ἠγνόουν τί συνέβαινεν εἰς τόν οἶκόν μας.
Πρίν δέ κατορθώσω νά ἐπιστρέψω, τό ξένον κοράσιον ηὐξήθη, ἀνετράφη, ἐπροικίσθη καί
ὑπανδρεύθη, ὡς ἐάν ἦτον ἀληθῶς μέλος τῆς οἰκογενείας μας.
Ὁ γάμος αὐτῆς, ὅστις φαίνεται ἐπίτηδες ἐπεσπεύθη, ὑπῆρξεν ἀληθής «χαρά» τῶν
ἀδελφῶν μου. Οἱ δυστυχεῖς ἀνέπνευσαν, ἀπαλλαγέντες ἀπό τό πρόσθετον φορτίον. Καί
εἶχον δίκαιον. ∆ιότι ἡ κόρη ἐκείνη, ἐκτός ὅτι ποτέ δέν ᾐσθάνθη πρός αὐτούς ἀδελφικήν
τινα στοργήν, ἐπί τέλους ἀπεδείχθη ἀχάριστος πρός τήν γυναῖκα, ἥτις περιεποιήθη τήν
ζωήν αὐτῆς μέ τοσαύτην φιλοστοργίαν, ὅσην ὀλίγα γνήσια τέκνα ἐγνώρισαν.
Εἶχον λόγους λοιπόν οἱ ἀδελφοί μου νά εἶναι εὐχαριστημένοι καί εἶχον λόγους νά
πιστεύσουν, ὅτι καί ἡ μήτηρ ἀρκετά ἐδιδάχθη ἐκ τοῦ παθήματος ἐκείνου.
Ἀλλ’ ὁποία ὑπῆρξεν ἡ ἔκπληξίς των, ὅταν, ὀλίγας μετά τούς γάμους ἡμέρας, τήν εἶδον
νά ἔρχεται εἰς τήν οἰκίαν, σφίγγουσα τρυφερῶς εἰς τήν ἀγκάλην της ἕν δεύτερον κοράσιον,
ταύτην τήν φοράν ἐν σπαργάνοις!
—Τό κακότυχο! ἀνεφώνει ἡ μήτηρ μου, κύπτουσα συμπαθητικῶς ἐπί τῆς μορφῆς τοῦ
νηπίου, δέν τό ἔφθανε πώς ἐγεννήθη κοιλιάρφανο, μόν’ ἀπέθανε καί ἡ μάνα του καί τό
ἄφηκε μέσ’ στή στράτα! Καί, εὐχαριστημένη τρόπον τινά ἐκ τῆς ἀτυχοῦς ταύτης
συμπτώσεως, ἐπεδείκνυε τό λάφυρόν της θριαμβευτικῶς πρός τούς ἐνεούς9
 ἐκ τῆς
ἐκπλήξεως ἀδελφούς μου. [...]
Ἡ θετή μου ἀδελφή ἦτον ἀκόμη μικρά, καχεκτική, κακοσχηματισμένη, κακόγνωμος,
καί πρό πάντων δύσνους10, τόσον δύσνους, ὥστε εὐθύς ἐξ ἀρχῆς μ’ ἐνέπνευσεν
ἀντιπάθειαν.
—∆ός το πίσου τό Κατερινιώ, ἔλεγον μίαν ἡμέραν εἰς τήν μητέρα μου. ∆ός το πίσου,
ἄν μ’ ἀγαπᾷς. Αὐτήν τήν φοράν σέ τό λέγω μέ τά σωστά μου! Ἐγώ θά σε φέρω μίαν ἄλλην
ἀδελφήν ἀπό τήν Πόλι. Ἕνα εὔμορφο κορίτσι, ἕνα ἔξυπνο, πού νά στολίσῃ μίαν ἡμέρα τό
σπίτι μας.
Ἔπειτα περιέγραψα μέ τά ζωηρότερα χρώματα ὁποῖον θά ἦτο τό ὀρφανόν, τό
ὁποῖον ἔμελλον νά τῆς φέρω, καί πόσον πολύ θά τό ἠγάπων.
Ὅταν ὕψωσα τά βλέμματά μου πρός αὐτήν, εἶδον μετ’ ἐκπλήξεώς μου, ὅτι τά δάκρυά
της ἔρρεον σιγαλά καί μεγάλα ἐπί τῶν ὠχρῶν αὐτῆς παρειῶν11, ἐνῷ οἱ ταπεινωμένοι της
ὀφθαλμοί ἐξέφραζον μίαν ἀπερίγραπτον θλῖψιν!
—Ὤ! εἶπε μετ’ ἀπελπιστικῆς ἐκφράσεως. Ἐνόμισα ὅτι σύ θά ἀγαπήσῃς τό Κατερινιώ
περισσότερον ἀπό τούς ἄλλους, ἀλλά, ἀπατήθηκα! Ἐκεῖνοι δέν θέλουν διόλου ἀδελφήν,
καί σύ θέλεις μίαν ἄλλην! Καί τί φταίγει τό φτωχό, σάν ἔγινεν ὅπως τό ἔπλασεν ὁ Θεός. Ἄν
εἶχες μίαν ἀδελφήν ἄσχημην καί μέ ὀλίγον νοῦν, θά τήν ἐβγαζες δι’ αὐτό μέσα στούς
δρόμους, γιά νά πάρῃς μιάν ἄλλην, εὔμορφην καί γνωστικήν.
—Ὄχι, μητέρα! Βέβαια όχι! ἀπήντησα ἐγώ. Μά ἐκείνη θά ἦτο παιδί σου, καθώς καί
ἐγώ. Ἐνῷ αὐτή δέν σοῦ εἶναι τίποτε. Μᾶς εἶναι ὅλως διόλου ξένη.
________________
8
επιδαψιλεύω: παρέχω με αφθονία. 9
ενεός: εμβρόντητος, άναυδος. 10δύσνους: αυτός που δύσκολα καταλαβαίνει. 11παρειά (η): μάγουλο.
 ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ∆΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ
 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
—Ὄχι! ἀνεφώνησεν ἡ μήτηρ μου μετά λυγμῶν, ὄχι! ∆έν εἶναι ξένο τό παιδί! Εἶναι
δικό μου! Τό ἐπῆρα τριῶν μηνῶν ἀπό πάνω ἀπό τό λείψανο τῆς μάνας του· καί ὁσάκις
ἔκλαιγε, τοῦ ἔβαζα τό βυζί μου στό στόμα του, γιά νά το πλανέσω· καί τό ἐτύλιξα μέσ’ στά
σπάργανά σας, καί τό ἐκοίμησα μεσ’ στήν κούνια σας. Εἶναι δικό μου τό παιδί, καί εἶναι
ἀδελφή σας!

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α1. Το έργο του Γ. Βιζυηνού χαρακτηρίζεται, μεταξύ των άλλων, και για τη
θεατρικότητά του. Να αναφέρετε τρία παραδείγματα, μέσα από το
απόσπασμα που σας δίνεται, τα οποία επιβεβαιώνουν τον παραπάνω
χαρακτηρισμό.
Μονάδες 15

Β1. Σύμφωνα με τον Κ. Μητσάκη: «Η θέση και η ιδεολογία του Βιζυηνού
απέναντι στο γλωσσικό πρόβλημα και γενικότερα το πρόβλημα της
νεοελληνικής πνευματικής ζωής είναι ξεκαθαρισμένη. Θερμός
υπέρμαχος της δημοτικής, στην πράξη όμως ένας μετριοπαθής
καθαρευουσιάνος...».
 Να σχολιάσετε την άποψη αυτή (μονάδες 10) και να γράψετε, μέσα από
το απόσπασμα που σας δόθηκε, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για
καθεμία από τις δύο παραπάνω γλωσσικές επιλογές του Γ. Βιζυηνού.
(μονάδες 10)
Μονάδες 20

Β2.α. «Πρίν δέ κατορθώσω νά ἐπιστρέψω, τό ξένον κοράσιον ηὐξήθη, ἀνετράφη,
ἐπροικίσθη καί ὑπανδρεύθη, ὡς ἐάν ἦτον ἀληθῶς μέλος τῆς οἰκογενείας μας.»
 Ο Γ. Βιζυηνός στο παραπάνω χωρίο χρησιμοποιεί σύνοψη χρόνου. Να
δικαιολογήσετε την επιλογή αυτή του συγγραφέα. (μονάδες 10)
 β. «Τό ἐπῆρα τριῶν μηνῶν ἀπό πάνω ἀπό τό λείψανο τῆς μάνας του· καί ὁσάκις
ἔκλαιγε, τοῦ ἔβαζα τό βυζί μου στό στόμα του, γιά νά το πλανέσω· καί τό ἐτύλιξα
μέσ’ στά σπάργανά σας, καί τό ἐκοίμησα μεσ’ στήν κούνια σας.»
Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας με τη χρήση της αναδρομικής αφήγησης
στο συγκεκριμένο χωρίο; (μονάδες 10)
Μονάδες 20

Γ1. Να σχολιάσετε σε ένα κείμενο 150-170 λέξεων το απόσπασμα που
ακολουθεί: «Ὁ πατήρ τοῦ κορασίου ἦτον ὠχρός καί ἔβλεπε περίλυπος ἐμπρός του.
Ἡ σύζυγός του ἔκλαιεν ἀκουμβημένη εἰς τόν ὦμόν του. Ἡ μήτηρ μου ἔτρεμεν ἐκ τοῦ
φόβου μήπως ἀκουσθῇ καμμία φωνή—Ἐγώ!—καί ματαιώσῃ τήν εὐτυχίαν της. Ἀλλά
κανείς δέν ἀπεκρίθη.»
Μονάδες 25

Δ1. Να συγκρίνετε, ως προς το περιεχόμενο, το απόσπασμα που σας
δόθηκε από «Το αμάρτημα της μητρός μου» του Γ. Βιζυηνού με το
παρακάτω απόσπασμα από το έργο του Ιω. Κονδυλάκη «Οι Άθλιοι των
Αθηνών», αναφέροντας (μονάδες 5) και σχολιάζοντας (μονάδες 15)
τρεις ομοιότητες και δύο διαφορές μεταξύ των δύο κειμένων.
Μονάδες 20
 ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ∆΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ
 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ∆ΕΣ

Ιω. Κονδυλάκη
ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ
(απόσπασμα)
[...] Ὁ Τάσος [ο λούστρος] ἐξῆλθε περιχαρὴς ἐκ τῆς κρύπτης του. Ἀφοῦ τὴν ἐγλύτωσε
τώρα ὁ Θεὸς εἶχε διὰ τὸ μέλλον. Καὶ ἐν τῇ εὐγνωμοσύνῃ του, ἡ μέγαιρα τοῦ ἐφάνη ὡς ἡ
γλυκυτέρα γραῖα, ἀληθινὴ «κυροῦλα» σεβαστή. Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ κιτρίνη Σταματίνα ἡ ὁποία
ἐξῆλθε τὴν στιγμὴν ἐκείνην εἰς τὴν αὐλήν, τοῦ ἐφάνη ἡ καλλιμορφοτέρα τῶν γυναικῶν. Ἡ
γραῖα εἶχε πλησιάσει καὶ παρετήρει τὸ νήπιον, τὸ ὁποῖον καταπτοηθέν, φαίνεται, ὑπὸ τὸ
μεδούσειον βλέμμα της, ἐλούφαξεν ἐντὸς τῶν σπαργάνων του.
«Ἀπὸ κανένα σπίτι σοῦ τὤδωκαν, βρέ;» ἠρώτησε τὸ λοῦστρο.
«Ὄχι, κυροῦλα, σοὖπα, τὤρριξαν χθὲς τὴν νύκτα μέσα ’ς τὴν κάσσα ποὺ κοιμόμουνα,
τὴν ὥρα τῆς βροχῆς.»
Ἡ γραῖα ἔκαμε μορφασμόν. Καλέ, ἐφαίνετο ἀπὸ τὰ ροῦχά του. Θὰ ἦτο παιδὶ καμμιᾶς
φτωχῆς ποὺ δὲν εἶχε τί νὰ τὸ κάμῃ καὶ τὸ πέταξε.
«Κορίτσι εἶνε ἢ ἀγόρι;» ἠρώτησεν ἔπειτα.
«Κορίτσι. Τὸ λὲνε Τασοῦλα. Μὲς ’ς τὴ φασκιά του ἔχει ἕνα χαρτὶ ποὺ τὸ λέει.»
«Καὶ τί θὰ τὸ κάμῃς τώρα;» εἶπεν ἡ Σταματίνα. «Στὸ Βρεφοκομεῖο θὰ τὸ πᾷς:»
Ὁ Τάσος ἐσκέφθη ἐπὶ μικρόν, ἔπειτα εἶπε:
«Ἂν εἶχα τὴ μάννα μου ἐδῶ, θὰ τῆς τὸ πήγαινα καὶ θὰ δούλευα νὰ τὸ ἀναθρέψωμε.
Τὸ λυποῦμαι τὸ κακόμοιρο!»
Ἡ Σταματίνα ἀντήλλαξε βλέμμα μὲ τὴν μητέρα της.
«Αἴ, δὲν μᾶς τἀφίνεις ἐμᾶς νὰ τἀναθρέψωμεν; Ἀφοῦ τὸ λυπᾶσαι, δὲν πρέπει νὰ τὸ
πᾷς ’ς τὸ Βρεφοκομεῖο, ὅπου θὰ τἀφήσουν νἀποθάνῃ ἀπὸ τὴν πεῖνα κι’ ἀπὸ τὴν
κακοπέρασι. Ἄφησε νὰ τὸ δώσω ἐγὼ σὲ μιὰ παραμάννα ποὺ βύζαξε καὶ τὸ δικό μου τώρα
’ς τὰ ὕστερα ποὺ κόπηκε τὸ γάλα μου. Εἶνε μιὰ πολὺ καλὴ γυναῖκα ποὺ θὰ τὤχῃ σὰν παιδί
της. Ἀλλά πρέπει.... νὰ τὴν πλερώνῃς.»
«Καὶ πόσο θέλει;» εἶπεν ὁ Τάσος.
«Πόσο μπορεῖς νὰ δίδῃς ἐσύ;»
Ὁ λοῦστρος ἐσκέφθη ἐπί τινας στιγμάς. Ἔπειτα εἶπε:
«Ἐγώ βγάζω καὶ μιάμιση δραχμὴ τὴν ἡμέρα καὶ δύο καμμιὰ φορά, σὰν μοῦ δώσουν
καὶ κάμω θελήματα. Μὰ ὡς τώρα μοῦ τἄπαιρνε ὁ μάστορης καὶ μἔδερνε σὰν δὲν τοῦ
πήγαινα μιάμιση δραχμὴ κάθε βράδυ.»
«Καὶ τώρα;»
«Τώρα τοῦ ἔφυγα κ’ εἴδατε πῶς μὲ κυνηγᾷ νὰ μὲ πιάσῃ. Ἂν μὲ γραπώσῃ, θὰ μὲ
σακατέψῃ ’ς τὸ ξύλο. Πέρσι ὅταν πρωτοῆρθα ἀπὸ τὴν πατρίδα, μἔδειρε μιὰ βραδυὰ τόσο
πολύ, ποὺ μ’ ἐπῆγαν ’ς τὸ νοσοκομεῖο.»
«Αἴ», εἶπεν ἡ μάγισσα, «νὰ μᾶς δίδῃς μιὰ σφάντζικα12 τὴν ἡμέρα, καὶ πάλι λίγο εἶνε,
γιατὶ τὸ παιδὶ θέλει λάτρα μεγάλη, ἀλλὰ εἶσαι φτωχό παιδί... Θὰ κάμωμε κἐμεῖς ἕνα
μυστήριο.»
«Καλά, κυροῦλα», εἶπεν ὁ Τάσος ἀποφασιστικῶς, «κάθε βράδυ θὰ σᾶς φέρνω μιὰ
σφάντζικα. Θὰ δουλέψω μὲ ὅλη μου τὴν ὄρεξι νὰ ζήσῃ κι’ αὐτό, τὸ δυστυχισμένο, κἐγώ.
Ἐγὼ μ’ ἕνα ξεροκόμματο ψωμὶ ζῶ.»
«Ἔχε τὴν εὐχή μου, παιδί μου, ὁποῦ ’σαι ψυχοπονετικό.
Ἀφοῦ ἐκοιμόσουν δίπλα στὴν Ἁγία Εἰρήνη, χωρὶς ἄλλο, τὸ παιδὶ σοῦ τὤστειλε ἡ χάρι
της καὶ πρέπει νὰ κάμῃς τὰ ἔξοδά του νὰ ζήσῃ καὶ νὰ μεγαλώσῃ. Θὰ κάμῃς μεγάλο
μυστήριο, παιδάκι μου», εἶπεν ἡ γραῖα, καὶ μὲ τὴν τρέμουσαν καὶ πλήρη ρυτίδων χεῖρά της
ἐθώπευσε τὴν ἡλιοκαῆ παρειὰν τοῦ λούστρου.
________________
12σφάντζικα: παλαιό αυστριακό νόμισμα. ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ∆΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ
 ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ∆ΕΣ


ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)


1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω-
πάνω να συμπληρώσετε τα Ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην αρχή των
απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το
εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να
μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας.
2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων
αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα
δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας να
παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα.
3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο
με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει.
4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.
5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων.
6. Ώρα δυνατής αποχώρησης: 10.30 π.μ.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ 2014

A1. Επομένως, οι αρετές ούτε εκ φύσεως ούτε αντίθετα με τη φύση δε γεννιούνται μέσα μας,
αλλά εμείς από τη φύση μας έχουμε μέσα μας την ιδιότητα να τις δεχθούμε και
τελειοποιούμαστε σε αυτές με τον εθισμό. Ακόμα, σχετικά με όσα υπάρχουν μέσα μας εκ
φύσεως, πρώτα αποκτούμε τις δυνατότητες (τις ικανότητες) γι’αυτά και ύστερα προχωρούμε
στις αντίστοιχες ενέργειες (πράγμα που είναι φανερό στην περίπτωση των αισθήσεων.
 γιατί
δεν αποκτήσαμε τις αισθήσεις επειδή είδαμε πολλές φορές ή ακούσαμε πολλές φορές, αλλά
αντίθετα, έχοντάς τις κάναμε χρήση τους, δεν τις αποκτήσαμε έχοντας κάνει και ξανακάνει
χρήση τους) . τις αρετές όμως τις αποκτούμε αφού πρώτα τις ασκήσουμε, όπως ακριβώς
συμβαίνει και με τις άλλες τέχνες. Γιατί όσα πρέπει να κάνουμε αφού τα μάθουμε, τα
μαθαίνουμε κάνοντάς τα, όπως για παράδειγμα γίνεται κανείς οικοδόμος κατασκευάζοντας
οικοδομήματα και κιθαριστής παίζοντας κιθάρα.
 Με τον ίδιο τρόπο, λοιπόν, γινόμαστε δίκαιοι
πράττοντας πράξεις δίκαιες, σώφρονες πράττοντας πράξεις σωφροσύνης και ανδρείοι
πράττοντας ανδραγαθήματα.

B1. Η αρετή είναι δύο ειδών: η διανοητική και η ηθική. Η διανοητική αρετή προϋποθέτει κατά
κύριο λόγο τη διδασκαλία, κάτι που, βέβαια, θα πει πως και η απόκτηση και η αύξησή της
είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό συναρτημένες α)με το χρόνο (=η «διδασκαλία» δεν μπορεί παρά
να απλωθεί σε μία έκταση χρόνου) και β) με την πείρα που το άτομο αποκτά σιγά σιγά, πάλι
επομένως σε μία έκταση χρόνου. Σε αντίθεση με τη διανοητική η ηθική αρετή προυποθέτει
σε απόλυτο βαθμό τη θέληση του ατόμου να «εθιστεί» σιγά σιγά (πάλι επομένως σε μία όχι
μικρή διάρκεια χρόνου) σε ένα συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφοράς (= με την ομοιότροπη
επανάληψη των ίδιων ενεργειών). Όλα αυτά θα πουν πως στην περίπτωση της διανοητικής
αρετής το βάρος πέφτει στο «δάσκαλο» (αυτός δηλαδή έχει την κύρια ευθύνη για τη
μετάδοσή της), ενώ στην περίπτωση της ηθικής αρετής την ευθύνη για την απόκτησή της
την έχει ο «μαθητής» (= το ασκούμενο, το «εθιζόμενο» άτομο). Σοφός λοιπόν (= φορέας
γνώσεων) γίνεται κανείς κατά κύριο λόγο με τη βοήθεια και τη συμπαράσταση ενός
δασκάλου, αγαθός όμως (= φορέας αρετής) γίνεται α) με τη θέλησή του (πράγμα που κατά
βάθος σημαίνει προσωπική επιλογή) και β) με την επιμονή του στη διαδικασία της άσκησης.

B2. Είναι θεμελιώδης στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη η διάκριση – συχνά αντιθετική – των
εννοιών δύναμις και ενέργεια. Δύναμις είναι η δυνατότητα που έχει ένα πράγμα ή ένα ον να
γίνει ή να κάνει κάτι, ενώ η ενέργεια είναι η πραγμάτωση αυτής της δυνατότητας. Γενικά ο
Αριστοτέλης θεωρεί ότι η δεύτερη έχει μεγαλύτερη αξία από την πρώτη. Εδώ συνδέει τάς
 
δυνάμεις με το πρότερον και τάς ενεργείας με το ύστερον, εννοώντας ότι αι δυνάμεις έχουν
χρονική μόνο προτεραιότητα έναντι των ενεργειών. (σχόλιο του σχολικού βιβλίου). Το
επιχείρημα του Αριστοτέλη είναι : Όσα έχουμε μέσα μας από τη φύση, όπως οι αισθήσεις,
λειτουργούν με τον ακόλουθο τρόπο: προηγείται η ύπαρξή τους και ακολουθεί η ενέργεια, η
χρησιμοποίησή τους , η πραγμάτωση , οι εμπειρίες. Αντίθετα, στην ηθική αρετή προηγείται η
ενέργεια ( οι εμπειρίες, οι επαναλήψεις, η άσκηση) και ακολουθεί η κατάκτησή της.
Επομένως, η ηθική αρετή δεν υπάρχει μέσα μας εκ φύσεως, αφού δεν ακολουθεί την πορεία
εκείνων που υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως. Ο Αριστοτέλης ενισχύει την παραπάνω θέση του
χρησιμοποιώντας και πάλι το παράδειγμα (οιον..) την αναλογία ( με την παραβολική πρόταση
ώσπερ και επί των άλλων τεχνών...) και την αντίθεση (΄΄οσα μέν φύσει ... τάς δ΄αρετάς...
ου γάρ... αλλ΄ανάπαλιν). Αυτή τη φορά πλησιάζει με τα παραδείγματα ακόμα πιο πολύ στον
άνθρωπο, γιατί δεν αναφέρεται σε τίποτε σχετικό με τη φύση του αλλά στη προσωπική του
δραστηριότητα στον τομέα των τεχνών. Έτσι, παρατηρεί ότι στην ηθική αρετή συμβαίνει ό,τι
ακριβώς και στις πρακτικές τέχνες : οι άνθρωποι πρώτα εξασκούνται στο παίξιμο της κιθάρας,
για να γίνουν κιθαριστές. Τέλος, με το ούτω δή συνάγει το συμπέρασμα εφαρμόζοντας τα
παραδείγματα στην ηθική αρετή και δίνοντας ευκαιριακά τρεις μορφές της : τη δικαιοσύνη,
τη σωφροσύνη και την ανδρεία. Έτσι, συμπεραίνει ότι πρώτα πράττουμε δίκαιες, σώφρονες
και ανδρείες πράξεις και ύστερα (με την επανάληψη και τον εθισμό σ΄αυτές) αποκτούμε τις
αρετές της δικαιοσύνης, της σωφροσύνης και της ανδρείας.
B3. Το τελευταίο μέρος του ορισμού αυτού δείχνει καθαρά τη βαθιά πίστη του Αριστοτέλη πως
την ευδαιμονία τους οι άνθρωποι μόνο με την κατάκτηση της αρετής μπορούν τελικά να την
εξασφαλίσουν. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Αριστοτέλης αναζήτησε με πολλή επιμονή,
αλλά και με πολύν, όπως θα δούμε, ρεαλισμό τον ορισμό της αρετής· στην πραγματικότητα
τα Ηθικά Νικομάχεια είναι, σχεδόν στο σύνολό τους, μια διεξοδικότατη διερεύνηση του
ενδιαφέροντος αυτού θέματος. Πριν από όλα όμως ο Αριστοτέλης χρειαζόταν να κάνει μια
σημαντικότατη διάκριση. Η ψυχή του ανθρώπου, είπε ο Αριστοτέλης, αποτελείται κατ' αρχήν
από δύο μέρη, από το λόγον ἔχον μέρος και από το ἄλογον (με δική μας διατύπωση: ο
άνθρωπος ως ζωντανός οργανισμός λειτουργεί με δύο τρόπους: α) με βάση τη λογική του, β)
με τρόπους που δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με το λογικό του). Η αρχική όμως αυτή
διμερής "διαίρεση" κατέληξε σε μια τριμερή "διαίρεση", αφού ο Αριστοτέλης διέκρινε τελικά
α) ένα καθαρά ἄλογον μέρος της ψυχής, β) ένα καθαρά λόγον ἔχον μέρος της, και γ) ένα
μέρος που μετέχει και του ἀλόγου και του λόγον ἔχοντος μέρους της ψυχής. Το πρώτο, είπε,
έχει σχέση με τη διατροφή και την αύξηση του ανθρώπινου οργανισμού και άρα δεν έχει
καμιά απολύτως σχέση με την αρετή· το τρίτο (ο ίδιος το ονόμασε ἐπιθυμητικόν) έχει σχέση
με τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου (ηθικές αρετές), ενώ το
δεύτερο, που αφορά απόλυτα και καθαρά το λογικό μας, έχει σχέση με
τις διανοητικές μας αρετές (με τη σοφία λ.χ. ή τη φρόνηση). Έτσι ο Αριστοτέλης κατέληξε να
διακρίνει τις ανθρώπινες αρετές σε ηθικές και διανοητικές.
 

B4. οὒσης → παρουσία, οντολογικός
 ἒσχηκε → συμμετοχή, σχηματικός
 πεφυκότων → φύση, φυτικός
 χρησάμενοι → χρήμα, άχρηστος
 μανθάνομεν → μάθηση, μαθησιακός

Γ1. διότι νομίζω ότι εσείς δεν αγνοείτε ότι πολλές πράξεις ήδη έχουν γίνει τέτοιες, (που) τις
οποίες στην αρχή όλοι θεωρούσαν ότι είναι συμφορές, και στενοχωρούνταν μαζί με τους
παθόντες, ύστερα όμως κατάλαβαν ότι οι ίδιες αυτές (οι συμφορές) είχαν γίνει αιτίες πολύ
μεγάλων αγαθών. Και γιατί πρέπει να πάμε πιο μακριά; αλλά και τώρα θα μπορούσαμε να
βρούμε ότι οι πρώτες πόλεις βέβαια (τουλάχιστον), εννοώ την Αθήνα και τη Θήβα,
σημείωσαν μεγάλη πρόοδο όχι με την ειρήνη, αλλά αφού δυστύχησαν με όσα συνέβησαν
στον πόλεμο ξανά αυτές ανέλαβαν τις δυνάμεις τους, και από αυτές η μία (η πρώτη, δηλαδή
η Αθήνα) έγινε ηγεμόνας των Ελλήνων ενώ η άλλη, (η δεύτερη, δηλαδή η Θήβα) έχει γίνει
σήμερα τόσο μεγάλη, όση κανείς ποτέ μέχρι τώρα δεν περίμενε ότι θα γίνει. Γιατί η δόξα και
η λαμπρότητα συνηθίζουν να γίνονται (να αποκτώνται) όχι με την ησυχία (αδράνεια), αλλά
με τους αγώνες.
Γ2. ὕμας → (ἓ)
 πόρρω → πορρωτάτω
 ἀγαθῶν → εὖ
 αὑτάς → ὑμῶν αὐτῶν
 ἡγεμόνα → ἡγεμόσι
 οἶμαι → ᾢετο
 ὑπέλαβον → ὑπειλῆφθαι
 τοῖς παθοῦσι → τοῖς πεισομένοις
 ἒγνωσαν → γνοίη
 καταστᾶσαν → κατάστηθι

Γ3 α. ὕμας → υποκείμενο του «ἀγνοεῖν» (ετεροπροσωπία)
 συμφοράς → κατηγορούμενο στο «ἃς» (εἶναι)
 τοῖς παθοῦσι → αντικείμενο του «συνηχθέσθησαν», επιθετική μετοχή
 τι → αιτιατική της αιτίας
 λαβούσας → κατηγορηματική μετοχή (εὕροιμεν)
 ἡγεμόνα → κατηγορούμενο στο «τήν μέν» (καταστᾶσαν)
 

Γ3 β.
α) Με ειδικό απαρέμφατο: ὁ ῥήτωρ εἶπεν τάς γάρ ἐπιφανείας καί λαμπρότητας οὐκ ἐκ
τῆς ἡσυχίας ἀλλ΄ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλεῖν.

β) Με ειδική πρόταση: ὁ ῥήτωρ εἶπεν ὃτι αἱ γάρ ἐπιφάνειαι καί λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς
ἡσυχίας ἀλλ΄ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῖεν.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ 2014

A1. Επομένως, οι αρετές ούτε εκ φύσεως ούτε αντίθετα με τη φύση δε γεννιούνται μέσα μας,
αλλά εμείς από τη φύση μας έχουμε μέσα μας την ιδιότητα να τις δεχθούμε και
τελειοποιούμαστε σε αυτές με τον εθισμό. Ακόμα, σχετικά με όσα υπάρχουν μέσα μας εκ
φύσεως, πρώτα αποκτούμε τις δυνατότητες (τις ικανότητες) γι’αυτά και ύστερα προχωρούμε
στις αντίστοιχες ενέργειες (πράγμα που είναι φανερό στην περίπτωση των αισθήσεων.
 γιατί
δεν αποκτήσαμε τις αισθήσεις επειδή είδαμε πολλές φορές ή ακούσαμε πολλές φορές, αλλά
αντίθετα, έχοντάς τις κάναμε χρήση τους, δεν τις αποκτήσαμε έχοντας κάνει και ξανακάνει
χρήση τους) . τις αρετές όμως τις αποκτούμε αφού πρώτα τις ασκήσουμε, όπως ακριβώς
συμβαίνει και με τις άλλες τέχνες. Γιατί όσα πρέπει να κάνουμε αφού τα μάθουμε, τα
μαθαίνουμε κάνοντάς τα, όπως για παράδειγμα γίνεται κανείς οικοδόμος κατασκευάζοντας
οικοδομήματα και κιθαριστής παίζοντας κιθάρα.
 Με τον ίδιο τρόπο, λοιπόν, γινόμαστε δίκαιοι
πράττοντας πράξεις δίκαιες, σώφρονες πράττοντας πράξεις σωφροσύνης και ανδρείοι
πράττοντας ανδραγαθήματα.

B1. Η αρετή είναι δύο ειδών: η διανοητική και η ηθική. Η διανοητική αρετή προϋποθέτει κατά
κύριο λόγο τη διδασκαλία, κάτι που, βέβαια, θα πει πως και η απόκτηση και η αύξησή της
είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό συναρτημένες α)με το χρόνο (=η «διδασκαλία» δεν μπορεί παρά
να απλωθεί σε μία έκταση χρόνου) και β) με την πείρα που το άτομο αποκτά σιγά σιγά, πάλι
επομένως σε μία έκταση χρόνου. Σε αντίθεση με τη διανοητική η ηθική αρετή προυποθέτει
σε απόλυτο βαθμό τη θέληση του ατόμου να «εθιστεί» σιγά σιγά (πάλι επομένως σε μία όχι
μικρή διάρκεια χρόνου) σε ένα συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφοράς (= με την ομοιότροπη
επανάληψη των ίδιων ενεργειών). Όλα αυτά θα πουν πως στην περίπτωση της διανοητικής
αρετής το βάρος πέφτει στο «δάσκαλο» (αυτός δηλαδή έχει την κύρια ευθύνη για τη
μετάδοσή της), ενώ στην περίπτωση της ηθικής αρετής την ευθύνη για την απόκτησή της
την έχει ο «μαθητής» (= το ασκούμενο, το «εθιζόμενο» άτομο). Σοφός λοιπόν (= φορέας
γνώσεων) γίνεται κανείς κατά κύριο λόγο με τη βοήθεια και τη συμπαράσταση ενός
δασκάλου, αγαθός όμως (= φορέας αρετής) γίνεται α) με τη θέλησή του (πράγμα που κατά
βάθος σημαίνει προσωπική επιλογή) και β) με την επιμονή του στη διαδικασία της άσκησης.

B2. Είναι θεμελιώδης στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη η διάκριση – συχνά αντιθετική – των
εννοιών δύναμις και ενέργεια. Δύναμις είναι η δυνατότητα που έχει ένα πράγμα ή ένα ον να
γίνει ή να κάνει κάτι, ενώ η ενέργεια είναι η πραγμάτωση αυτής της δυνατότητας. Γενικά ο
Αριστοτέλης θεωρεί ότι η δεύτερη έχει μεγαλύτερη αξία από την πρώτη. Εδώ συνδέει τάς
 
δυνάμεις με το πρότερον και τάς ενεργείας με το ύστερον, εννοώντας ότι αι δυνάμεις έχουν
χρονική μόνο προτεραιότητα έναντι των ενεργειών. (σχόλιο του σχολικού βιβλίου). Το
επιχείρημα του Αριστοτέλη είναι : Όσα έχουμε μέσα μας από τη φύση, όπως οι αισθήσεις,
λειτουργούν με τον ακόλουθο τρόπο: προηγείται η ύπαρξή τους και ακολουθεί η ενέργεια, η
χρησιμοποίησή τους , η πραγμάτωση , οι εμπειρίες. Αντίθετα, στην ηθική αρετή προηγείται η
ενέργεια ( οι εμπειρίες, οι επαναλήψεις, η άσκηση) και ακολουθεί η κατάκτησή της.
Επομένως, η ηθική αρετή δεν υπάρχει μέσα μας εκ φύσεως, αφού δεν ακολουθεί την πορεία
εκείνων που υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως. Ο Αριστοτέλης ενισχύει την παραπάνω θέση του
χρησιμοποιώντας και πάλι το παράδειγμα (οιον..) την αναλογία ( με την παραβολική πρόταση
ώσπερ και επί των άλλων τεχνών...) και την αντίθεση (΄΄οσα μέν φύσει ... τάς δ΄αρετάς...
ου γάρ... αλλ΄ανάπαλιν). Αυτή τη φορά πλησιάζει με τα παραδείγματα ακόμα πιο πολύ στον
άνθρωπο, γιατί δεν αναφέρεται σε τίποτε σχετικό με τη φύση του αλλά στη προσωπική του
δραστηριότητα στον τομέα των τεχνών. Έτσι, παρατηρεί ότι στην ηθική αρετή συμβαίνει ό,τι
ακριβώς και στις πρακτικές τέχνες : οι άνθρωποι πρώτα εξασκούνται στο παίξιμο της κιθάρας,
για να γίνουν κιθαριστές. Τέλος, με το ούτω δή συνάγει το συμπέρασμα εφαρμόζοντας τα
παραδείγματα στην ηθική αρετή και δίνοντας ευκαιριακά τρεις μορφές της : τη δικαιοσύνη,
τη σωφροσύνη και την ανδρεία. Έτσι, συμπεραίνει ότι πρώτα πράττουμε δίκαιες, σώφρονες
και ανδρείες πράξεις και ύστερα (με την επανάληψη και τον εθισμό σ΄αυτές) αποκτούμε τις
αρετές της δικαιοσύνης, της σωφροσύνης και της ανδρείας.
B3. Το τελευταίο μέρος του ορισμού αυτού δείχνει καθαρά τη βαθιά πίστη του Αριστοτέλη πως
την ευδαιμονία τους οι άνθρωποι μόνο με την κατάκτηση της αρετής μπορούν τελικά να την
εξασφαλίσουν. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Αριστοτέλης αναζήτησε με πολλή επιμονή,
αλλά και με πολύν, όπως θα δούμε, ρεαλισμό τον ορισμό της αρετής· στην πραγματικότητα
τα Ηθικά Νικομάχεια είναι, σχεδόν στο σύνολό τους, μια διεξοδικότατη διερεύνηση του
ενδιαφέροντος αυτού θέματος. Πριν από όλα όμως ο Αριστοτέλης χρειαζόταν να κάνει μια
σημαντικότατη διάκριση. Η ψυχή του ανθρώπου, είπε ο Αριστοτέλης, αποτελείται κατ' αρχήν
από δύο μέρη, από το λόγον ἔχον μέρος και από το ἄλογον (με δική μας διατύπωση: ο
άνθρωπος ως ζωντανός οργανισμός λειτουργεί με δύο τρόπους: α) με βάση τη λογική του, β)
με τρόπους που δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με το λογικό του). Η αρχική όμως αυτή
διμερής "διαίρεση" κατέληξε σε μια τριμερή "διαίρεση", αφού ο Αριστοτέλης διέκρινε τελικά
α) ένα καθαρά ἄλογον μέρος της ψυχής, β) ένα καθαρά λόγον ἔχον μέρος της, και γ) ένα
μέρος που μετέχει και του ἀλόγου και του λόγον ἔχοντος μέρους της ψυχής. Το πρώτο, είπε,
έχει σχέση με τη διατροφή και την αύξηση του ανθρώπινου οργανισμού και άρα δεν έχει
καμιά απολύτως σχέση με την αρετή· το τρίτο (ο ίδιος το ονόμασε ἐπιθυμητικόν) έχει σχέση
με τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου (ηθικές αρετές), ενώ το
δεύτερο, που αφορά απόλυτα και καθαρά το λογικό μας, έχει σχέση με
τις διανοητικές μας αρετές (με τη σοφία λ.χ. ή τη φρόνηση). Έτσι ο Αριστοτέλης κατέληξε να
διακρίνει τις ανθρώπινες αρετές σε ηθικές και διανοητικές.
 

B4. οὒσης → παρουσία, οντολογικός
 ἒσχηκε → συμμετοχή, σχηματικός
 πεφυκότων → φύση, φυτικός
 χρησάμενοι → χρήμα, άχρηστος
 μανθάνομεν → μάθηση, μαθησιακός

Γ1. διότι νομίζω ότι εσείς δεν αγνοείτε ότι πολλές πράξεις ήδη έχουν γίνει τέτοιες, (που) τις
οποίες στην αρχή όλοι θεωρούσαν ότι είναι συμφορές, και στενοχωρούνταν μαζί με τους
παθόντες, ύστερα όμως κατάλαβαν ότι οι ίδιες αυτές (οι συμφορές) είχαν γίνει αιτίες πολύ
μεγάλων αγαθών. Και γιατί πρέπει να πάμε πιο μακριά; αλλά και τώρα θα μπορούσαμε να
βρούμε ότι οι πρώτες πόλεις βέβαια (τουλάχιστον), εννοώ την Αθήνα και τη Θήβα,
σημείωσαν μεγάλη πρόοδο όχι με την ειρήνη, αλλά αφού δυστύχησαν με όσα συνέβησαν
στον πόλεμο ξανά αυτές ανέλαβαν τις δυνάμεις τους, και από αυτές η μία (η πρώτη, δηλαδή
η Αθήνα) έγινε ηγεμόνας των Ελλήνων ενώ η άλλη, (η δεύτερη, δηλαδή η Θήβα) έχει γίνει
σήμερα τόσο μεγάλη, όση κανείς ποτέ μέχρι τώρα δεν περίμενε ότι θα γίνει. Γιατί η δόξα και
η λαμπρότητα συνηθίζουν να γίνονται (να αποκτώνται) όχι με την ησυχία (αδράνεια), αλλά
με τους αγώνες.
Γ2. ὕμας → (ἓ)
 πόρρω → πορρωτάτω
 ἀγαθῶν → εὖ
 αὑτάς → ὑμῶν αὐτῶν
 ἡγεμόνα → ἡγεμόσι
 οἶμαι → ᾢετο
 ὑπέλαβον → ὑπειλῆφθαι
 τοῖς παθοῦσι → τοῖς πεισομένοις
 ἒγνωσαν → γνοίη
 καταστᾶσαν → κατάστηθι

Γ3 α. ὕμας → υποκείμενο του «ἀγνοεῖν» (ετεροπροσωπία)
 συμφοράς → κατηγορούμενο στο «ἃς» (εἶναι)
 τοῖς παθοῦσι → αντικείμενο του «συνηχθέσθησαν», επιθετική μετοχή
 τι → αιτιατική της αιτίας
 λαβούσας → κατηγορηματική μετοχή (εὕροιμεν)
 ἡγεμόνα → κατηγορούμενο στο «τήν μέν» (καταστᾶσαν)
 

Γ3 β.
α) Με ειδικό απαρέμφατο: ὁ ῥήτωρ εἶπεν τάς γάρ ἐπιφανείας καί λαμπρότητας οὐκ ἐκ
τῆς ἡσυχίας ἀλλ΄ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλεῖν.

β) Με ειδική πρόταση: ὁ ῥήτωρ εἶπεν ὃτι αἱ γάρ ἐπιφάνειαι καί λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς
ἡσυχίας ἀλλ΄ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῖεν.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ 2014

A1. Επομένως, οι αρετές ούτε εκ φύσεως ούτε αντίθετα με τη φύση δε γεννιούνται μέσα μας,
αλλά εμείς από τη φύση μας έχουμε μέσα μας την ιδιότητα να τις δεχθούμε και
τελειοποιούμαστε σε αυτές με τον εθισμό. Ακόμα, σχετικά με όσα υπάρχουν μέσα μας εκ
φύσεως, πρώτα αποκτούμε τις δυνατότητες (τις ικανότητες) γι’αυτά και ύστερα προχωρούμε
στις αντίστοιχες ενέργειες (πράγμα που είναι φανερό στην περίπτωση των αισθήσεων.
 γιατί
δεν αποκτήσαμε τις αισθήσεις επειδή είδαμε πολλές φορές ή ακούσαμε πολλές φορές, αλλά
αντίθετα, έχοντάς τις κάναμε χρήση τους, δεν τις αποκτήσαμε έχοντας κάνει και ξανακάνει
χρήση τους) . τις αρετές όμως τις αποκτούμε αφού πρώτα τις ασκήσουμε, όπως ακριβώς
συμβαίνει και με τις άλλες τέχνες. Γιατί όσα πρέπει να κάνουμε αφού τα μάθουμε, τα
μαθαίνουμε κάνοντάς τα, όπως για παράδειγμα γίνεται κανείς οικοδόμος κατασκευάζοντας
οικοδομήματα και κιθαριστής παίζοντας κιθάρα.
 Με τον ίδιο τρόπο, λοιπόν, γινόμαστε δίκαιοι
πράττοντας πράξεις δίκαιες, σώφρονες πράττοντας πράξεις σωφροσύνης και ανδρείοι
πράττοντας ανδραγαθήματα.

B1. Η αρετή είναι δύο ειδών: η διανοητική και η ηθική. Η διανοητική αρετή προϋποθέτει κατά
κύριο λόγο τη διδασκαλία, κάτι που, βέβαια, θα πει πως και η απόκτηση και η αύξησή της
είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό συναρτημένες α)με το χρόνο (=η «διδασκαλία» δεν μπορεί παρά
να απλωθεί σε μία έκταση χρόνου) και β) με την πείρα που το άτομο αποκτά σιγά σιγά, πάλι
επομένως σε μία έκταση χρόνου. Σε αντίθεση με τη διανοητική η ηθική αρετή προυποθέτει
σε απόλυτο βαθμό τη θέληση του ατόμου να «εθιστεί» σιγά σιγά (πάλι επομένως σε μία όχι
μικρή διάρκεια χρόνου) σε ένα συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφοράς (= με την ομοιότροπη
επανάληψη των ίδιων ενεργειών). Όλα αυτά θα πουν πως στην περίπτωση της διανοητικής
αρετής το βάρος πέφτει στο «δάσκαλο» (αυτός δηλαδή έχει την κύρια ευθύνη για τη
μετάδοσή της), ενώ στην περίπτωση της ηθικής αρετής την ευθύνη για την απόκτησή της
την έχει ο «μαθητής» (= το ασκούμενο, το «εθιζόμενο» άτομο). Σοφός λοιπόν (= φορέας
γνώσεων) γίνεται κανείς κατά κύριο λόγο με τη βοήθεια και τη συμπαράσταση ενός
δασκάλου, αγαθός όμως (= φορέας αρετής) γίνεται α) με τη θέλησή του (πράγμα που κατά
βάθος σημαίνει προσωπική επιλογή) και β) με την επιμονή του στη διαδικασία της άσκησης.

B2. Είναι θεμελιώδης στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη η διάκριση – συχνά αντιθετική – των
εννοιών δύναμις και ενέργεια. Δύναμις είναι η δυνατότητα που έχει ένα πράγμα ή ένα ον να
γίνει ή να κάνει κάτι, ενώ η ενέργεια είναι η πραγμάτωση αυτής της δυνατότητας. Γενικά ο
Αριστοτέλης θεωρεί ότι η δεύτερη έχει μεγαλύτερη αξία από την πρώτη. Εδώ συνδέει τάς
 
δυνάμεις με το πρότερον και τάς ενεργείας με το ύστερον, εννοώντας ότι αι δυνάμεις έχουν
χρονική μόνο προτεραιότητα έναντι των ενεργειών. (σχόλιο του σχολικού βιβλίου). Το
επιχείρημα του Αριστοτέλη είναι : Όσα έχουμε μέσα μας από τη φύση, όπως οι αισθήσεις,
λειτουργούν με τον ακόλουθο τρόπο: προηγείται η ύπαρξή τους και ακολουθεί η ενέργεια, η
χρησιμοποίησή τους , η πραγμάτωση , οι εμπειρίες. Αντίθετα, στην ηθική αρετή προηγείται η
ενέργεια ( οι εμπειρίες, οι επαναλήψεις, η άσκηση) και ακολουθεί η κατάκτησή της.
Επομένως, η ηθική αρετή δεν υπάρχει μέσα μας εκ φύσεως, αφού δεν ακολουθεί την πορεία
εκείνων που υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως. Ο Αριστοτέλης ενισχύει την παραπάνω θέση του
χρησιμοποιώντας και πάλι το παράδειγμα (οιον..) την αναλογία ( με την παραβολική πρόταση
ώσπερ και επί των άλλων τεχνών...) και την αντίθεση (΄΄οσα μέν φύσει ... τάς δ΄αρετάς...
ου γάρ... αλλ΄ανάπαλιν). Αυτή τη φορά πλησιάζει με τα παραδείγματα ακόμα πιο πολύ στον
άνθρωπο, γιατί δεν αναφέρεται σε τίποτε σχετικό με τη φύση του αλλά στη προσωπική του
δραστηριότητα στον τομέα των τεχνών. Έτσι, παρατηρεί ότι στην ηθική αρετή συμβαίνει ό,τι
ακριβώς και στις πρακτικές τέχνες : οι άνθρωποι πρώτα εξασκούνται στο παίξιμο της κιθάρας,
για να γίνουν κιθαριστές. Τέλος, με το ούτω δή συνάγει το συμπέρασμα εφαρμόζοντας τα
παραδείγματα στην ηθική αρετή και δίνοντας ευκαιριακά τρεις μορφές της : τη δικαιοσύνη,
τη σωφροσύνη και την ανδρεία. Έτσι, συμπεραίνει ότι πρώτα πράττουμε δίκαιες, σώφρονες
και ανδρείες πράξεις και ύστερα (με την επανάληψη και τον εθισμό σ΄αυτές) αποκτούμε τις
αρετές της δικαιοσύνης, της σωφροσύνης και της ανδρείας.
B3. Το τελευταίο μέρος του ορισμού αυτού δείχνει καθαρά τη βαθιά πίστη του Αριστοτέλη πως
την ευδαιμονία τους οι άνθρωποι μόνο με την κατάκτηση της αρετής μπορούν τελικά να την
εξασφαλίσουν. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Αριστοτέλης αναζήτησε με πολλή επιμονή,
αλλά και με πολύν, όπως θα δούμε, ρεαλισμό τον ορισμό της αρετής· στην πραγματικότητα
τα Ηθικά Νικομάχεια είναι, σχεδόν στο σύνολό τους, μια διεξοδικότατη διερεύνηση του
ενδιαφέροντος αυτού θέματος. Πριν από όλα όμως ο Αριστοτέλης χρειαζόταν να κάνει μια
σημαντικότατη διάκριση. Η ψυχή του ανθρώπου, είπε ο Αριστοτέλης, αποτελείται κατ' αρχήν
από δύο μέρη, από το λόγον ἔχον μέρος και από το ἄλογον (με δική μας διατύπωση: ο
άνθρωπος ως ζωντανός οργανισμός λειτουργεί με δύο τρόπους: α) με βάση τη λογική του, β)
με τρόπους που δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με το λογικό του). Η αρχική όμως αυτή
διμερής "διαίρεση" κατέληξε σε μια τριμερή "διαίρεση", αφού ο Αριστοτέλης διέκρινε τελικά
α) ένα καθαρά ἄλογον μέρος της ψυχής, β) ένα καθαρά λόγον ἔχον μέρος της, και γ) ένα
μέρος που μετέχει και του ἀλόγου και του λόγον ἔχοντος μέρους της ψυχής. Το πρώτο, είπε,
έχει σχέση με τη διατροφή και την αύξηση του ανθρώπινου οργανισμού και άρα δεν έχει
καμιά απολύτως σχέση με την αρετή· το τρίτο (ο ίδιος το ονόμασε ἐπιθυμητικόν) έχει σχέση
με τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου (ηθικές αρετές), ενώ το
δεύτερο, που αφορά απόλυτα και καθαρά το λογικό μας, έχει σχέση με
τις διανοητικές μας αρετές (με τη σοφία λ.χ. ή τη φρόνηση). Έτσι ο Αριστοτέλης κατέληξε να
διακρίνει τις ανθρώπινες αρετές σε ηθικές και διανοητικές.
 

B4. οὒσης → παρουσία, οντολογικός
 ἒσχηκε → συμμετοχή, σχηματικός
 πεφυκότων → φύση, φυτικός
 χρησάμενοι → χρήμα, άχρηστος
 μανθάνομεν → μάθηση, μαθησιακός

Γ1. διότι νομίζω ότι εσείς δεν αγνοείτε ότι πολλές πράξεις ήδη έχουν γίνει τέτοιες, (που) τις
οποίες στην αρχή όλοι θεωρούσαν ότι είναι συμφορές, και στενοχωρούνταν μαζί με τους
παθόντες, ύστερα όμως κατάλαβαν ότι οι ίδιες αυτές (οι συμφορές) είχαν γίνει αιτίες πολύ
μεγάλων αγαθών. Και γιατί πρέπει να πάμε πιο μακριά; αλλά και τώρα θα μπορούσαμε να
βρούμε ότι οι πρώτες πόλεις βέβαια (τουλάχιστον), εννοώ την Αθήνα και τη Θήβα,
σημείωσαν μεγάλη πρόοδο όχι με την ειρήνη, αλλά αφού δυστύχησαν με όσα συνέβησαν
στον πόλεμο ξανά αυτές ανέλαβαν τις δυνάμεις τους, και από αυτές η μία (η πρώτη, δηλαδή
η Αθήνα) έγινε ηγεμόνας των Ελλήνων ενώ η άλλη, (η δεύτερη, δηλαδή η Θήβα) έχει γίνει
σήμερα τόσο μεγάλη, όση κανείς ποτέ μέχρι τώρα δεν περίμενε ότι θα γίνει. Γιατί η δόξα και
η λαμπρότητα συνηθίζουν να γίνονται (να αποκτώνται) όχι με την ησυχία (αδράνεια), αλλά
με τους αγώνες.
Γ2. ὕμας → (ἓ)
 πόρρω → πορρωτάτω
 ἀγαθῶν → εὖ
 αὑτάς → ὑμῶν αὐτῶν
 ἡγεμόνα → ἡγεμόσι
 οἶμαι → ᾢετο
 ὑπέλαβον → ὑπειλῆφθαι
 τοῖς παθοῦσι → τοῖς πεισομένοις
 ἒγνωσαν → γνοίη
 καταστᾶσαν → κατάστηθι

Γ3 α. ὕμας → υποκείμενο του «ἀγνοεῖν» (ετεροπροσωπία)
 συμφοράς → κατηγορούμενο στο «ἃς» (εἶναι)
 τοῖς παθοῦσι → αντικείμενο του «συνηχθέσθησαν», επιθετική μετοχή
 τι → αιτιατική της αιτίας
 λαβούσας → κατηγορηματική μετοχή (εὕροιμεν)
 ἡγεμόνα → κατηγορούμενο στο «τήν μέν» (καταστᾶσαν)
 

Γ3 β.
α) Με ειδικό απαρέμφατο: ὁ ῥήτωρ εἶπεν τάς γάρ ἐπιφανείας καί λαμπρότητας οὐκ ἐκ
τῆς ἡσυχίας ἀλλ΄ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλεῖν.

β) Με ειδική πρόταση: ὁ ῥήτωρ εἶπεν ὃτι αἱ γάρ ἐπιφάνειαι καί λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς
ἡσυχίας ἀλλ΄ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῖεν.

ΘΕΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2014

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

 ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΑ 2 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3)

Διδαγμένο κείμενο
Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β1,1-4)

 ∆ιττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ
ἠθικῆς, ἡ μὲν διανοητικὴ τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίας ἔχει καὶ τὴν
γένεσιν καὶ τὴν αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίας δεῖται καὶ χρόνου, ἡ
δ’ ἠθικὴ ἐξ ἔθους περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν
παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθους. Ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν
ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται· οὐθὲν γὰρ τῶν φύσει
ὄντων ἄλλως ἐθίζεται, οἷον ὁ λίθος φύσει κάτω φερόμενος οὐκ
ἂν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ’ ἂν μυριάκις αὐτὸν ἐθίζῃ τις ἄνω
ῥιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κάτω, οὐδ’ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἂλλως
πεφυκότων ἄλλως ἂν ἐθισθείη. Οὔτ’ ἄρα φύσει οὔτε παρὰ φύσιν
ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί, ἀλλὰ πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι αὐτάς,
τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους.
 Ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰς δυνάμεις τούτων
πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν
(ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκις ἰδεῖν ἢ
πολλάκις ἀκοῦσαι τὰς αἰσθήσεις ἐλάβομεν, ἀλλ’ ἀνάπαλιν
ἔχοντες ἐχρησάμεθα, οὐ χρησάμενοι ἔσχομεν)· τὰς δ’ ἀρετὰς
λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων
τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες
μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ
κιθαρίζοντες κιθαρισταί· οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντες
δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ’ ἀνδρεῖα
ἀνδρεῖοι.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση
του αποσπάσματος:
 «Οὔτ’ ἄρα φύσει... τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι».
 Μονάδες 10

Β1. Ποια είναι, κατά τον Αριστοτέλη, τα είδη της αρετής; (μονάδες 5). Με
ποιον τρόπο κατακτάται καθεμία (μονάδες 5) και ποιος έχει την κύρια
ευθύνη για τη μετάδοση ή την απόκτησή τους; (μονάδες 5)
Μονάδες 15 ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

 ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
Β2. «τὰς δ’ ἀρετάς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον»:
 Πώς οδηγείται ο Αριστοτέλης σε αυτή τη θέση (μονάδες 5) και πώς την
τεκμηριώνει; (μονάδες 10). Μονάδες 15
Β3. Ποια είναι η τριμερής «διαίρεση» της ψυχής, κατά τον Αριστοτέλη, και
πώς σχετίζεται αυτή με τις ανθρώπινες αρετές;
 Μονάδες 10
Β4. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, να γράψετε ένα
ομόρριζο ουσιαστικό και ένα ομόρριζο επίθετο της νέας ελληνικής, απλό
ή σύνθετο.
 οὔσης, ἔσχηκε, πεφυκότων, χρησάμενοι, μανθάνομεν.
 Μονάδες 10


Γ. Αδίδακτο κείμενο
’Ισοκράτους Ἀρχίδαμος, 103-105

Οἶμαι γὰρ ὑμᾶς οὐκ ἀγνοεῖν, ὅτι πολλαὶ πράξεις ἤδη τοιαῦται
γεγόνασιν, ἃς ἐν ἀρχῇ μὲν ἅπαντες ὑπέλαβον εἶναι συμφοράς, καὶ
τοῖς παθοῦσι συνηχθέσθησαν, ὕστερον δὲ τὰς αὐτὰς ταύτας ἔγνωσαν
μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίας γεγενημένας. Καὶ τί δεῖ τὰ πόρρω λέγειν;
Ἀλλὰ καὶ νῦν τὰς πόλεις τάς γε πρωτευούσας, λέγω δὲ τὴν
Ἀθηναίων καὶ Θηβαίων, εὕροιμεν ἂν οὐκ ἐκ τῆς εἰρήνης μεγάλην
ἐπίδοσιν λαβούσας, ἀλλ’ ἐξ ὧν ἐν τῷ πολέμῳ προδυστυχήσασαι
πάλιν αὑτὰς ἀνέλαβον, ἐκ δὲ τούτων τὴν μὲν ἡγεμόνα τῶν Ἑλλήνων
καταστᾶσαν, τὴν δ’ ἐν τῷ παρόντι τηλικαύτην γεγενημένην, ὅσην
οὐδεὶς πώποτ’ ἔσεσθαι προσεδόκησεν· αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ
λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι
φιλοῦσιν.
συνάχθομαι: συμπονώ, συμπάσχω


Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.
Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις
παρακάτω λέξεις:
ὑμᾶς : την αιτιατική ενικού αριθμού στο γ΄ πρόσωπο
πόρρω : τον υπερθετικό βαθμό
ἀγαθῶν : το επίρρημα στον θετικό βαθμό
αὑτὰς : τη γενική πληθυντικού αριθμού στο β΄ πρόσωπο στο
 ίδιο γένος
ἡγεμόνα : τη δοτική πληθυντικού αριθμού ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
οἶμαι : το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού
ὑπέλαβον : το απαρέμφατο του παρακειμένου στην παθητική φωνή
τοῖς παθοῦσι : τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα
ἔγνωσαν : το γ΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο
καταστᾶσαν : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο
 και στην ίδια φωνή.
Μονάδες 10

Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων:
 ὑμᾶς, συμφοράς, τοῖς παθοῦσι, τί, λαβούσας, ἡγεμόνα.
 (μονάδες 6)
Γ3β. «αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’
ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν»:
 Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο, και με τους
δύο τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση: «Ὁ ῥήτωρ εἶπεν».
 (μονάδες 4)
Μονάδες 10




ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)
1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο
πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα Ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην αρχή
των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το
εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και
να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας.
2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων
αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα
θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την
αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα
φωτοαντίγραφα.
3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή
μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει.
4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.
5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των
φωτοαντιγράφων.
6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟ